1. Οι πιο διαφωτιστικές απόψεις βρίσκονται στη Βεδική Παράδοση. Μα ας αρχίσουμε με τα δικά μας. Το συναφές ρήμα έχει στη μοντέρνα γλώσσα μας αποκτήσει τη χυδαία χρήση “κάνω σεξ” που δείχνει μάλλον την κύρια σημασία του γάμου στον νου των ανθρώπων. Η ρίζα γαμ- μπορεί να είναι παράγωγο της Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκής (έστω και αν πολλοί σούπερ-Έλληνες αρνούνται την ύπαρξή της). Διότι υπάρχει, λένε οι θιασώτες αυτής της θεωρίας, συνάφεια με τις σανσκριτικές jāmā-ṭr ‘γαμβρός’ και jāmi αδελφός/αδελφή (ιρανική jav-, λιθουανική zentas). Όπως σανσ. janu= ελλ. γόνυ και σανσ. jana= ελλ. γένος, γόνος. Αλλά η θεωρία δεν είναι αποδεκτή από όλους.
Άλλοι συνδέουν το γαμ-έ-ω με το δαμ-έ-ω = δαμάζω, υποτάσσω κι επικαλούνται τον παραλληλισμό Γή-/Γά-μήτρα με το Δή-/Δά-μήτερ (Δήμητρα). Αυτή έχει ως στήριξη στο Λεξικό του Ησύχιου (5ος αιών κ.ε. Αλεξάνδρεια): δάμα-ρ= γυνή παντρεμένη. Αυτή όμως η ετυμολογία στηρίζεται σε (η στηρίζει) μια ανθρωπολογική θεωρία που θέλει τον γάμο να έχει ξεκινήσει σε παλαιότερη, προϊστορική εποχή με την ανταλλαγή γυναικών μεταξύ ομάδων, κοινοτήτων ή φύλων, και την καθυπόταξη τους στον άντρα. Μα και αυτή η θεωρία δεν είναι γενικά αποδεκτή.
2. Ο γάμος είναι ένα από τα 7 μυστήρια της ορθόδοξης εκκλησίας και καθαγιάζει με ιερατική τελετή τη νόμιμη ένωση ενός άντρα και μιας γυναίκας, αλλά στη σύγχρονη εποχή επικυρώνεται μόνο από κάποια πολιτική αρχή (Δημαρχείου συνήθως). Έτσι έχουμε θρησκευτικό εκκλησιαστικό γάμο (και το μυστήριο) ή πολιτικό. Υπάρχει και ο μεικτός μεταξύ αλλοθρήσκων.
Ο γάμος έγινε “μυστήριο” με τον εκχριστιανισμό του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου, μετά τη βάπτιση του Κωνσταντίνου (337) μα και το Συμβούλιο της Νίκαιας 325 κ.ε. και νωρίτερα, τους νόμους υπέρ της χριστιανικής ορθόδοξης εκκλησίας (313 έπαψε η δίωξη χριστιανών και 324 εδραιώθηκε ο χριστιανισμός μετά τη νίκη επί του Λικινίου).
3. Στην αρχαιότητα για να παντρευτεί μια κόρη έπρεπε να βρίσκεται στην εφηβική ηλικία. Ο πατέρας δημοσιοποιούσε την πρόθεση νύμφευσης και οι ενδιαφερόμενοι επισκέπτονταν την κατοικία με δώρα. Όταν επιλεγόταν ο κατάλληλος υποψήφιος, αυτός έφερνε δώρο στον πεθερό του κι έπαιρνε την κόρη (αδμήν παρθένο) μαζί με την προίκα (τα μείλια). Συνήθως η γαμήλια συμφωνία – τελετή γινόταν τον Ιανουάριο (ως μήνας του γάμου Δία με Ήρα).
Τον 9ο αιώνα θεσπίστηκε ο νόμος ιερολόγησης του γάμου για όλους. Τον 10ο αιώνα επετράπη ο τρίτος γάμος (μα απαγορεύτηκε ο 4ος) και το 997 απαγορεύτηκε γάμος μεταξύ συγγενών από τον 6ο εξ αγχιστείας βαθμό.
4. Αλλά τι είναι “το μυστήριο του γάμου” και ποιος ο σκοπός του;
Ο γάμος καθαγιάζεται από την τελετή με τα λόγια από τη Γραφή και τα σύμβολα στη στάση των νυμφευόμενων, τις εικόνες και τα ιερά σκεύη.
Ο γαμπρός στέκεται μπροστά στο εικόνισμα του Χριστού στο τέμπλο που διαχωρίζει το Ιερό από τον ναό και η νύφη μπροστά σε εικόνισμα της Παναγίας. (Αυτό είναι παράξενο αφού δεν εορτάζεται σχέση Μητέρας και Υιού μα συζύγων!)
Ο ιερέας στο μεταξύ καθώς τους οδήγησε σε αυτήν τη θέση έψελνε τον Ψαλμό 127 που λέει πως μακάριοι είναι όσοι φοβούνται τον Κύριο και πορεύονται στις οδούς του… Η γυναίκα θα είναι σαν καρποφόρα κληματαριά και οι γιοι [του ζεύγους] θα κάθονται στο τραπέζι σαν νεόφυτα ελαιόδεντρα… Είθε ο Κύριος να σε ευλογήσει από τη Σιών και να απολαύσεις τα αγαθά της Ιερουσαλήμ όλη σου τη ζωή. Είθε να δεις τα τέκνα των τέκνων σου και να βασιλεύει ειρήνη στον λαό Ισραήλ.
(Όπως βλέπουμε είναι μια μάλλον ιουδαϊκή τελετή άσχετη με άλλα έθνη.)
Στη διάρκεια της τελετής, πάλι, παρακαλείται ο Κύριος να ευλογήσει τον γάμο όπως εκείνον της Κανά στη Γαλιλαία (βλ. Κατά Ιωάννη 2.1.11. Και αυτό άσχετο αφού δεν αναφέρεται πως ο Θεός, ή ο Ιησούς, ή η Παναγία, ευλόγησε τον γάμο.) Στη συνέχεια αναφέρονται διάφορα ζευγάρια της Παλαιάς Διαθήκης (Αβραάμ και Σάρα, Ισαάκ και Ρεβέκκα, Ιωσήφ και Ραχήλ κλπ.) μα όχι ο Ιωσήφ και η Μαρία της Καινής Διαθήκης! Και αργότερα επαναλαμβάνεται ο γάμος στην Κανά (Ιω 2.1.11)! Και η νύφη ευλογείται, όπως ευλογήθηκε η Σάρα, η Ρεβέκκα και η Ραχήλ μα, πάλι, δεν αναφέρεται η Μαρία!
Τα δακτυλίδια και τα στεφάνια συμβολίζουν την ένωση των συζύγων και την αντιμετώπιση από κοινού όλων των δυσκολιών. Το ίδιο και το ένα ποτήριο από το οποίο πίνουν κρασί. Ο κυκλικός χορός του Ησαΐα συμβολίζει τη χαρά των συζύγων που εισέρχονται ως ενότητα στη χριστιανική συμβίωση και την παρουσία του Χριστού, τα κουφέτα κλπ. συμβολίζουν τα αγαθά που θα απολαύσουν στην καινούργια ζωή τους. Ο δε παράνυμφος (=κουμπάρος) συμβολίζει την παρουσία της Κοινωνίας που θα τους συμπαραστέκεται.
Έπεται συνέχεια.
