Η ισότητα θεωρείται πως εγέρθηκε ως σπουδαίο θέμα με το σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης (1789) «Ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα» όπου το τελευταίο δεν ανήκει στην κατηγορία των δύο πρώτων. Μα στην πραγματικότητα το κόνσεπτ προϋπήρχε, παρότι δεν συζητιόταν καθόλου πολύ νωρίτερα, καθώς το βρίσκουμε στην ιδέα της Δικαιοσύνης που εξηγεί, γεφυρώνει και εξουδετερώνει έτσι τις διαφορές (στην Ελλάδα με τους νομοθέτες όπως οι Λυκούργος και Σόλων και τους Φιλόσοφους όπως οι Πλάτων και Αριστοτέλης). Το βρίσκουμε στον Χριστιανισμό επίσης καθώς οι άνθρωποι όλοι (άντρες και γυναίκες, πλούσιοι και φτωχοί, ελεύθεροι και μη) είναι ίσοι στη θέαση του Θεού.
Αλλά τι σημαίνει ακριβώς το κόνσεπτ ισότητα;
Διότι ξεκάθαρα οι άνθρωποι διαφέρουν σωματικά (χοντρός-λιγνός, ψηλός-κοντός κ.λπ.) μα, το κυριότερο, νοητικά ως προς τη νοημοσύνη και τα ταλέντα. Μπορεί η Παιδεία να ανεβάζει το επίπεδο πληροφόρησης και πολυμάθειας μα δεν μπορεί να κάνει κάποιον ευφυέστερο, ή, αν δεν έχει ταλέντο, καλό ζωγράφο, όση τεχνική και αν αποκτήσει.
Τι εννοούσαν οι εμπνευστές της Επανάστασης; Παρότι ο Thomas Jefferson που συνέταξε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (1776), βοήθησε τους Γάλλους, και άλλοι Αμερικανοί πατέρες της Επανάστασης οι Γάλλοι δεν φαίνονταν να ξέρουν ακριβώς τι εννοούσαν με το σύνθημά τους.
Βλέπετε η νωρίτερη Αμερικανική Επανάσταση, 1775-1783 δεν είχε τέτοιο σύνθημα! Στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας αναφέρεται πως οι άνθρωποι όλοι δημιουργούνται ίσοι και προικίζονται από τον Δημιουργό με ορισμένα αναφαίρετα δικαιώματα (και ας αφαιρούνται σε πολλά καθεστώτα ή δύσκολες συνθήκες) – με δικαίωμα στη Ζωή, την Ελευθερία και την Επιδίωξη της Ευτυχίας.
Αυτά είναι σαφέστατα. Μα κι εδώ υπάρχει πρόβλημα. Ναι, βέβαια όλοι μπορούν και πρέπει να επιδιώκουν την ευτυχία και το κάνουν έστω άθελα. Μα ένας ανώμαλος που βρίσκει ευτυχία με τον σαδιστικό βασανισμό άλλων ή με τη δολοφονία άλλων, σαφώς εμποδίζει αυτούς τους άλλους από το να απολαμβάνουν τη Ζωή και την Ευτυχία.
Οπότε το σύνθημα σαφώς χρειάζεται πρόσθετη επεξήγηση και περιορισμούς έτσι που να εξασφαλίζονται τα δικαιώματα των άλλων.
Ασάφεια υπάρχει και στην αρχική διατύπωση πως όλοι δημιουργούνται ίσοι. Μα δεν δημιουργούνται ίσοι! Πώς εννοούσε ο Τζέφερσον την ίση δημιουργία και πώς την καταλάβαιναν οι άλλοι Πατέρες και μεταγενέστεροι; Διότι σαφέστατα ακόμα και νήπια διαφέρουν σωματικά και νοητικά.
Η «ελευθερία» επίσης περιέχει μια επικίνδυνη άποψη. Ελευθερία με ποια έννοια; Θα έχεις ελευθερία να χειροδικήσεις επειδή νομίζεις πως κάποιος σε προσβάλλει ή νομίζεις πως ενόχλησε τον πατέρα ή την αδελφή σου; ‘Η πως μπορείς να μπαίνεις ανεμπόδιστα και απρόσκλητα στην κατοικία άλλου;
Αυτές οι θετικές διατυπώσεις πάντα έχουν ασάφεια ή παραπλάνηση.
Συγκρίνετε τώρα ορισμένες αρνητικές διατυπώσεις που δεν είναι κρατικοί νόμοι, μα οδηγίες για έναν τρόπο ζωής στην κοινωνία.
Δεν βλάπτεις
Δεν ψεύδεσαι
Δεν κλέβεις
Δεν νοθεύεις ουσίες, σχέσεις και θεσμούς
Δεν μαζεύεις περισσότερα από όσα χρειάζεσαι. (Ουκ επιθυμήσεις τα του πλησίον σου…)
Σε αυτές τις διατυπώσεις δεν υπάρχει ασάφεια. Ακόμα ποιο ξεκάθαρες ίσως είναι τρεις άλλες οδηγίες.
α) Μη μαζεύεις περισσότερα από όσα χρειάζεσαι
β) Μη λες και μη κάνεις τίποτα περιττό
γ) Μην συμπεριφέρεσαι σε άλλους όπως δεν θέλεις οι άλλοι να φέρονται σε σένα – και κάνε σε άλλους ότι θέλεις οι άλλοι να κάνουν σε σένα.
Μα πρέπει να επανέλθουμε στην ισότητα όπως στο σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης. Αυτό στο επόμενο.
