1. Μια βασική αρχή στην ΕΕ είναι «Ελεύθερη διακίνηση έμψυχων και άψυχων». Και λειτουργούσε άριστα ως τον Φεβρουάριο, έτος κορωνοϊού. Μα λόγω πανδημίας του ιού η αρχή ανεστάλη και κανείς σώφρων πολίτης δεν διαφωνεί διότι ο περιορισμός κινήσεων είναι απαραίτητος για την ανάσχεση της πανδημίας.
Η ΕΕ, η ηγεσία των χωρών μελών ατομικά και συλλογικά, δεν αφήνει αισιοδοξία κι ελπίδα για μια Ένωση αλληλεγγύης, δικαιοσύνης και ειρήνης (κι ευημερίας), όπως ήταν το αρχικό όραμα του Τσώρτσιλ λίγο πριν τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και άλλων μετά. Οι ηγέτες αποδεικνύονται, ιδίως σε αυτή την κρίση, μικρόμυαλοι, μικρόψυχοι και άκρως συμφεροντολόγοι.
Μα το παράδειγμα της αναστολής μιας βασικής αρχής όπου οι πάντες συναινούν δείχνει πως σε μια μεγάλη κρίση όπου απειλείται η δημόσια υγεία παντού, χρειάζεται κεντρικός κρατικός σχεδιασμός κι έλεγχος.
2. Η κρίση όπως η αρρώστια δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί και να ξεπεραστεί με τις καθημερινές δραστηριότητας της κανονικότητας. Χρειάζονται νέα μέτρα, νέες προσεγγίσεις.
Ο πολίτης δεν παύει να είναι τελικά υπεύθυνος, μα σε μια εθνική κρίση (επιδημία, πόλεμο, σεισμό, ύφεση) το κράτος πρέπει να αναλάβει να συντονίσει και παλιές και νέες δραστηριότητες και απαγορεύσεις. Δεν είναι όμως αυτός ο ρόλος του όταν δεν υπάρχει κρίση.
Γράφω αυτά τώρα, διότι ξαφνικά παρουσιάστηκαν πολλά άρθρα που ισχυρίζονται πως η πανδημία και η ανάληψη ελέγχου και καθοδήγησης από το κράτος που αναστέλλει δικαιώματα κι ελευθερίες δείχνει τους πραγματικούς ρόλους των ατόμων και του κράτους: π.χ. «Ο ιός και η αστική κοινωνία» του Ν. Σεβαστάκη (ΒΗΜΑ, 25/3).
Γράφει: «Η ‘αστική κοινωνία’, όταν περνά η κατάσταση υπαρξιακού κινδύνου για αυτήν, έχει φυσικά την τάση να επιστρέφει στην business as usual. Ο Μαρξ ισχυριζόταν ότι οι αστικές πολιτικές επαναστάσεις κάνουν θόρυβο για να καταλήξουν να υπηρετούν τον ‘εγωιστή άνθρωπο’, δηλαδή την απολιτική ρουτίνα των συναλλαγών μας.»
3. Όταν το άτομο αρρωστήσει βαριά, μπαίνει στο νοσοκομείο και αν κινδυνεύει σοβαρά, μπαίνει στην Εντατική. Μπορεί να μείνει 5 ή 10 μέρες και να θεραπευθεί, μπορεί να πεθάνει. Αυτό είναι άλλο θέμα.
Κανείς δεν ζει τη ζωή του, ούτε γιατρός, ούτε νοσηλευτής, στην εντατική ή στο νοσοκομείο. Ακόμα και οι νοσοκομειακοί γιατροί και νοσηλευτές εκτός από τις ώρες του εργασιακού καθήκοντος, ζουν στη δική τους ανεξάρτητη καθημερινότητα business as usual.
Η πανδημία διδάσκει πολλά. Όχι όμως την ανάγκη κρατισμού. Ο Ν. Σεβαστάκης δεν υποστηρίζει «έναν αυταρχικών τόνων κρατισμό» μα είμαι βέβαιος πως θέλει περισσότερο κράτος και, σίγουρα, πολλοί άλλοι θα εκλάβουν το άρθρο του ως επιχείρημα για κρατισμό.
Δεν χρειάζεται η οποιαδήποτε κυβέρνηση, που με τη βοήθεια εξειδικευμένων επιστημόνων εκπονεί νέα μέτρα για την αναχαίτιση της πανδημίας, να φορέσει στολή δικτάτορα. Παίζει για την ώρα τον ρόλο γιατρού και θα δώσει πικρά φάρμακα. Για την ώρα. Και αν τα μέλη της έχουν φιλελεύθερη νοοτροπία, θα επαναφέρουν τις συνθήκες ελευθερίας που ισχύουν στην κανονική, ομαλή, «απολιτική ρουτίνα των συναλλαγών μας».
4. Οι πολίτες πρέπει να είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν τις «ελευθερίες» τους, όπως το κάνουν όταν έχουν σοβαρή αρρώστια. To προηγούμενο διάστημα ολόκληρη η κοινωνία νοσούσε σε κάθε χώρα, σε όλον τον κόσμο.
Μπορεί να έχεις εξαιρετικό ΕΣΥ που άνετα θα αντιμετωπίσει 2.000 νοσούντες. Μα η επιδημία χτυπά 20.000 και περισσότερους. Ο Μακρόν στη Γαλλία χρησιμοποίησε και τον στρατό για μετακινήσεις ασθενών. Και παντού εγέρθηκαν νέα, πρόχειρα, πρόσκαιρα νοσοκομεία.
Τα κρούσματα αυξάνονταν αλλού γεωμετρικά, αλλού ήπια.
Οι πολίτες, ιδίως στη Βρετανία και Αμερική, όπως και πολλοί στις ευρωπαϊκές χώρες, άργησαν να συνειδητοποιήσουν τον κίνδυνο της διασποράς του ιού. Παρά την εξάπλωση και τους θανάτους σε άλλες χώρες, αυτοί, προσκολλημένοι στις συνήθειες και απολαύσεις τους, δεν ήθελαν να τις αφήσουν.
Όταν τα κρούσματα ήταν χιλιάδες και οι νεκροί εκατοντάδες κάθε μέρα, τι μπορεί να κάνει το ΕΣΥ όσο και αν ενισχυθεί από πρόσθετο προσωπικό;
5. Η ευθύνη τελικά και πάντα ανήκει στο άτομο.
Δυστυχώς επί δεκαετίες η παιδεία σε όλα τα στάδια στοχεύει σε καθαρά υλιστικές επιτεύξεις: να περάσουμε τις εξετάσεις, να πάρουμε πτυχία και να έχουμε δουλειά.
Δεν έχει δώσει τη δέουσα προσοχή στη δημιουργία υπεύθυνου συνετού πολίτη.
Η θεμελιακή για τον άνθρωπο λειτουργία της αξιολόγησης, διάκρισης και λογικής έμεινε υπανάπτυκτη, περιορισμένη από το φούντωμα των εγωιστικών επιθυμιών για απόλαυση.
Πολλοί ακόμα δεν καταλαβαίνουν πως οι ίδιοι διατρέχουν κίνδυνο θανάτου και πως θέτουν πολλούς άλλους στον ίδιο κίνδυνο!
