Ο πανθεϊσμός είναι μια άλλη άποψη και πηγή του πολυθεϊσμού. Στην αρχαία Ελλάδα, ο Θαλής ο Μιλήσιος πρέσβευε τον πανθεϊσμό, λέγοντας πως το Θείο είναι παντού, μέσα σε όλα.
Στον Ινδουισμό τα πάντα έχουν το Θείο μέσα τους γενικά. Μερικά όντα μοιάζουν να είναι πιο θεϊκά από άλλα. Ο Ινδουισμός κατ’ εξοχήν, όπως έχω δείξει σε προηγούμενα άρθρα, βρίσκει μία θέση για κάθε θεότητα άλλης θρησκείας στο δικό του πάνθεον.
Σύμφωνα με την Μπχάγκαβαντ Γκήτα (κεφ.10) το καλύτερο σε μια ομάδα πραγμάτων ή πλασμάτων ή φαινομένων είναι μια εκδήλωση της δόξας του θεού Κρίσνα που ενσωματώνει κι εκδηλώνει το υπέρτατο Απόλυτο Θείο. Π.χ. στα ζώα, τρία, τα πιο ισχυρά στο περιβάλλον τους, είναι εκδηλώσεις της δύναμης του θεού:- το λιοντάρι (ξηρά), ο καρχαρίας (θάλασσα) και ο αετός (αέρας). (Ο αετός Γκάρουντα ήταν το όχημα του θεού Βίσνου.)
Στο κεφάλαιο 10.20 λέει: “Είμαι ο Εαυτός στην καρδιά όλων των όντων. Είμαι η αρχή, το μέσο και το τέλος των πάντων.”
Στο 10.32 , αφού έχει απαριθμήσει τις θεότητες, τους κόσμους και αστερισμούς, ζώα, δέντρα, ερπετά, κλπ., λέει: “Από όλες τις επιστήμες είμαι η επιστήμη του Εαυτού (adhyātma-vidyā), επίσης είμαι και των ρητόρων η εκφορά!”
Και συνεχίζει στο 10.33: “Είμαι στους φθόγγους το Άλφα… Είμαι ο ατελεύτητος Χρόνος, είμαι των πάντων ο Πανόπτης και Υποστηρικτής. Είμαι ο Χάρος μα και όλων των μελλούμενων η προέλευση και πηγή. Επίσης είμ’ όλες οι ιδιότητες – φήμη, αφθονία, μεγαλείο, ευφράδεια, ευστάθεια, και υπομονή”.
Έτσι το Θείο είναι εγκατεστημένο μέσα σε όλα –κινούμενα και ακίνητα, έμψυχα και άψυχα και σε κάθε χρήσιμη για τον κόσμο ιδιότητα: όλα είναι εκδηλώσεις της ύψιστης θεότητας.
Πολλοί απορούν για τη λατρεία που οι Ινδοί δείχνουν προς την αγελάδα. Μα η αγελάδα επίσης είναι μια εκδήλωση της υπέρτατης Θεότητας. Δίνει το γάλα της, τροφή για τα μοσχαράκια και (γάλα, βούτυρο, τυριά) για τους ανθρώπους. Δίνει και την κοπριά της, η οποία είναι λίπασμα μα και καύσιμο για μαγείρεμα όταν ξεραθεί. Επίσης το ζώο μπορούσε να ζευχθεί στο κάρο και στο αλέτρι και είναι άκακο και πειθήνιο και δεν χρειάζεται πολλή φροντίδα.
Στο Γνωστικό Ευαγγέλιο, το Κατά Θωμά (χωρίο 77), ο Ιησούς λέει “Εγώ είμαι το Παν… Σκίστε ένα ξύλο: εκεί είμαι κι εγώ. Σηκώστε μια πέτρα: εκεί θα βρείτε εμένα”. Ο “Θεός εκ Θεού” είναι παντού, όπως διδάσκει και η χριστιανική θεολογία “Θεός, ο πανταχού παρών”!
Έτσι πάνω από όλα το Θείο είναι ολοφάνερα εκδηλωμένο και στη νοημοσύνη του κάθε ανθρώπου, στη μεγαλοψυχία και γενναιοδωρία του. Μόνο που οι άνθρωποι το ξεχνούν στον πυρετό της βιοπάλης και στην αλαζονεία του εγωισμού τους από κακή ανατροφή κι εκπαίδευση.
