Νικόδημος
Ο Σάνκαρα είχε την διανοητική ικανότητα κι έμπνευση να ερμηνεύσει τις Ουπανισάδες με συνεπή τρόπο
Η πρώτη και κύρια πηγή του Σάνκαρα είναι η δική του ψυχοσύνθεση κι εμπειρία. Κι έτσι ήταν σε όλη του τη ζωή, μόλις 32 ετών κατά την γενικά αποδεκτή παράδοση. Μα εμπειρισμός (ή εμπειριοκρατία) στην περίπτωση του είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την σύγχρονη Δυτική πρακτική στα Πανεπιστήμια όπου αποδεκτή ως ανώτερη κατάσταση για εμπειρία και λογική έρευνα είναι η συνηθισμένη κατάσταση αφύπνισης. Για τον Adiśaṅkara, πρώτο Shankaracharya, η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από παρανόηση (avidyā = άγνοια) και είναι γεμάτη όνειρα και ονειροπολήσεις με ως επί το πλείστον απουσία προσοχής κι εγρήγορσης. Για τον Σάνκαρα (και άλλους σοφούς της Βεδικής παράδοσης, ένας άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, μπορεί ν’ αναπτυχθεί εξαγνίζοντας κι εκλεπτύνοντας τις λειτουργίες του νου του (αντίληψη, διάκριση, λογική κλπ.) σε πολύ ανώτερα επίπεδα. Στο ύψιστο επίπεδο, ο Εαυτός του ατόμου συνειδητοποιεί ή γνωρίζει τον Εαυτό του να είναι ίδιος σε όλους τους ανθρώπους και ίδιος με τον Εαυτό του Σύμπαντος, το Πνεύμα Απόλυτο, Μπράχμαν.
Δεν ήταν λογικιστής παρότι σε όλα του τα κείμενα, ειδικά στους σχολιασμούς του, φανερώνει μια ασυνήθιστα κοφτερή λογική – αξιολόγηση, διάκριση και σταθερή επαγωγική στόχαση με αμετάβλητη αφετηρία την αρχή πως ο Εαυτός του ανθρώπου ātman είναι ίδιος με τον Εαυτό του Σύμπαντος brahman, αγέννητος, αθάνατος, παντογνώστης. Η λογική δεν οδηγεί στην έσχατη αλήθεια διότι πάντα ξεκινά από κάποια πρόταση, κάποιο αξίωμα, κάποια αρχή, που όμως (όπως το ότι η συνηθισμένη μας αφυπνισμένη κατάσταση είναι η ανώτερη) μπορεί κάλλιστα να μην είναι, και συχνά δεν είναι, αλήθεια. Είδε νωρίς πως οι λογικιστές και “φιλόσοφοι”, όπως και σήμερα, νόμιζαν πως η λογική θα οδηγούσε στην ύψιστη αλήθεια κι επιδίδονταν σε συζητήσεις και αντιπαραθέσεις υποστηρίζοντας ετερόκλητες θεωρίες (darśana) μα παρά την χρήση τους της “λογικής” έφταναν σε διαφορετικά και αντικρουόμενα συμπεράσματα: ήταν μια χαοτική κατάσταση παρακμής κι εκφυλισμού (σελ. 111,The Mind of Adi Shankaracarya, Y. Keshava Menon 1989 (1975), Jaico Publishing, Mumbay, Delhi, Kolkata).
Νωρίς, σε ηλικία οκτώ ετών πήγε σε δάσκαλο και σ’ ένα έτος, με απαράμιλλη ευφυία κι επιμέλεια, είχε μάθει τους Βέδες. Σύντομα μάλιστα βρήκε τον πνευματικό του δάσκαλο Govinda στην όχθη του ποταμού Narmada – ο οποίος είχε δάσκαλο του τον μεγάλο φιλόσοφο Gauḍapāda (που έγραψε μετρικά σχόλια kārikās στη Μaṇḍukya Ουπανισάδα, που αργότερα σχολίασε εκτενώς και ο Σάνκαρα). Αρκετοί όμως νομίζουν πως μπορεί να υπήρξαν και άλλοι δάσκαλοι μεταξύ Γκόβιντα και Γκαουνταπάντα.
Νωρίς είδε πως η δική του μυστικιστική εμπειρία δεν διέφερε από την διδασκαλία των Γραφών μα, κυρίως, των 10 ή 12 βασικών Ουπανισάδων. Αποδέχτηκε την αυθεντία τους. Και αυτή ήταν η δεύτερη πηγή. Οι Ουπανισάδες είναι παραδοσιακά κείμενα από διαφορετικούς δασκάλους (Yājñavalkya, Tittira κλπ.) ή ανώνυμους οραματιστές – μύστες διαφορετικών περιόδων. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που δείχνουν διαφορές σε πολλά σημεία (π.χ. περιγραφές σταδίων στην εξέλιξη της δημιουργίας, στάτους ātman και puruṣa κλπ.).) Μα ο Σάνκαρα είχε την διανοητική ικανότητα κι έμπνευση να ερμηνεύσει τις Ουπανισάδες με συνεπή τρόπο και να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύστημα – τη φιλοσοφία advaita-vedānta του αυστηρού μονισμού.
Παρότι αποδέχεται τη διδασκαλία των Ουπανισάδων, λέει πως όταν το άτομο έχει φτάσει στη συνειδητοποίηση του Εαυτού ως ίδιου με το Μπράχμαν, δεν χρειάζεται καθόλου πια τις Γραφές. Λέει επίσης πως οι Γραφές είναι οδηγός καλός εφόσον δεν ανατρέπουν την πραγματικότητα λέγοντας πως η φωτιά δεν καίει. Πάντα ο αναζητητής πρέπει να βασίζεται στη δική του εκλεπτυσμένη εμπειρία, αξιολόγηση και διάκριση, η οποία βαθαίνει και διευρύνεται καθώς φανερώνονται ανώτερα επίπεδα οντότητας και συνειδησίας .
