1. Νωρίτερα διαπιστώσαμε πως δεν γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την πραγματικότητα του κόσμου και του χωροχρόνου. Βλέπουμε – με όλες τις αισθήσεις – μόνο στιγμιαία μέσα από τη σχισμή του ασυγκράτητου παρόντος και αυτό το τρισδιάστατο θέαμα στον χρόνο δεν είναι η πραγματικότητα: το μέλλον που αναμένεται και το παρελθόν που πέρασε είναι για μας και αόρατα και απρόσιτα.
Υπάρχουν εμπόδια στη δύναμη αντίληψής μας, δηλαδή περιορισμοί στη δεκτικότητα των αισθήσεων και στη γενικότερη λειτουργία του νου μας, έτσι όπως είμαστε.
Στα άρθρα για ‘Αυτοεξέταση’ 65. Φιλοσοφία: Ψυχολογία πάλι, 66.1 Φιλοσοφία: Ελεύθερη βούληση, 67. Φιλοσοφία: Αυτοεξέταση, είδαμε τις κυριότερες αρνητικές συνήθειες ή δυσλειτουργίες στο νου που επιβάλλουν περιορισμούς και που απορροφούν πολλή ενέργεια. Αυτή η ενέργεια θα μπορούσε να τρέφει τις κανονικές υγιείς λειτουργίες του νου και των αισθήσεων κι έτσι να γνωρίζουμε απόψεις του κόσμου που είναι απρόσιτες στην τωρινή μας κατάσταση.
Σήμερα ας κοιτάξουμε σε γενικές γραμμές τις κανονικές νοητικές λειτουργίες.
2. Ο νους είναι ένα από τα τρία σώματα με τα οποία ενσωματώνεται ο Εαυτός μας. Αυτό το αποκαλούμε ‘νοητικό’ αλλά σε μερικά συστήματα λέγεται ‘ψυχικό’ ή ‘αστρικό’. Είναι η ‘ψυχή’ που μετενσαρκώνεται από μια ενσωμάτωση σε άλλη.
Όπως το υλικό μας σώμα, έτσι και το νοητικό έχει τη δομή και τα όργανά του. Εδώ θα περιγράψω γενικά τις κύριες λειτουργίες του που όλοι αναγνωρίζουμε.
Υπάρχουν τρεις κύριες, γενικές λειτουργίες: η διάνοια, το αίσθημα και η ζωτικότης. Με τη διάνοια σχετίζονται η λογική, σκέψη, σύγκριση, σχεδιασμός κλπ. Με το αίσθημα σχετίζονται τα συναισθήματα και οι συγκινήσεις μας, αρνητικά (φόβος, θυμός, ζήλεια) και θετικά (χαρά, ευσπλαχνία, αγάπη). Με τη ζωτικότητα σχετίζονται η κινητικότητα, ενέργεια και δράση.
Λέγεται πως αυτές οι λειτουργίες συνδέονται με συγκεκριμένα μέρη του υλικού σώματος. Το νοητικό είναι πολύ λεπτό και σε σύγκριση με το υλικό σώμα είναι άυλο. Όντας τόσο λεπτό, διαπερνά παντού το υλικό κορμί. Αλλά μερικές περιγραφές θέλουν τη λειτουργία της διάνοιας να συγκεντρώνεται στον εγκέφαλο, του αισθήματος στο ηλιακό πλέγμα και της ζωτικότητας στην σπονδυλική στήλη. Μερικές άλλες θέλουν το αίσθημα στο στήθος, στην περιοχή της καρδιάς και τη ζωτικότητα στο ηλιακό πλέγμα. Πρακτικά, αυτό δεν έχει πολλή σημασία κι έτσι το παραμερίζουμε.
3. Στην πραγματικότητα η αυτοεξέταση σύντομα δείχνει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις ιδιαίτερες λειτουργίες της διάνοιας, του αισθήματος και της ζωτικότητας.
Η πρώτη λειτουργία της διάνοιας είναι η παρατήρηση με προσοχή και διαύγεια. Η δεύτερη είναι ο σχηματισμός ιδεών με διάκριση, λογική και σύγκριση: εδώ είναι και η γνώση της γλώσσας και ομιλία. Η τρίτη είναι η κατηγοριοποίηση συχνά σε αντιθέσεις, όπως καλό-κακό, φως-σκοτάδι κλπ, και αποθήκευση στη μνήμη.
Τρεις είναι οι κύριες λειτουργίες του αισθηματικού τομέα. Η πρώτη είναι το ίδιο το αίσθημα της ύπαρξης, δηλαδή ‘εγώ είμαι/υπάρχω’ και ζω και κινούμαι ως άνθρωπος – άντρας ή γυναίκα. Δεύτερη είναι ή αγάπη, φροντίδα, ευσπλαχνία και παρόμοια. Τρίτη είναι η ενότητα που μας ενσωματώνει σε κάτι μεγαλύτερο. Αυτή μπορεί να είναι σε πολύ μικρό κύκλο όπως η οικογένεια ή ένα κλαμπ, ή μεγαλύτερο όπως το έθνος και η ανθρωπότητα: σε κάθε περίπτωση επιφέρει ικανοποίηση, ασφάλεια και γαλήνη.
4. Η ζωτικότητα είναι πιο σύνθετη και υποδιαιρείται σε τρία κέντρα, μα εδώ χρειάζεται λεπτομερής ανάλυση, όπως αυτή γίνεται σε μια Σχολή. Θα μείνουμε μόνο με ορισμένες γενικές λειτουργίες. Η πρώτη γενική λειτουργία είναι η φροντίδα για την εύρυθμη εργασία και υγεία του οργανισμού, δηλαδή τη φυσιολογία μας: αναπνοή, κυκλοφορία του αίματος, πέψη και αποβολή άχρηστων υλικών, εκκρίσεις αδένων και παρόμοια. Επίσης η λειτουργία των αισθήσεων καθώς και η αίσθηση πόνου και ευχαρίστησης. Εδώ συμπεριλαμβάνονται δηλαδή όλες οι έμφυτες αυτόματες λειτουργίες των σωματικών οργάνων και διάφορα αντανακλαστικά όπως γέλιο, χασμουρητό, γαργάλισμα κλπ.
Η δεύτερη γενική λειτουργία σχετίζεται με όλες τις κινήσεις που μαθαίνουμε από τα μικράτα μας, όπως μάσημα τροφής, περπάτημα, ομιλία, γράψιμο, οδήγηση και πάμπολλες άλλες δραστηριότητες που εκτελούμε με τα χέρια και τα πόδια μας. Εδώ αναγκαία είναι η επανάληψη.
Η τρίτη είναι η γενετήσια λειτουργία που εκτός από το σεξ συμπεριλαμβάνει τον ρόλο μας στη ζωή ανάλογα με το αν είμαστε άντρας (=πατέρας) ή γυναίκα (=μητέρα), τα ταλέντα μας για μια ή άλλη τέχνη, σπορ ή μελέτη και την επαγγελματική μας κατεύθυνση και κατάρτιση.
5. Υπάρχουν και άλλες ανώτερες λειτουργίες που, στην τωρινή μας κατάσταση ονειρικής αφύπνισης, σπάνια παρουσιάζονται και σχεδόν πάντα σμίγουν με τις κοινές λειτουργίες που μόλις περιγράψαμε. Τέτοιες είναι η αγάπη της αλήθειας, η έμπνευση και παρόμοια.
Οι υγιείς λειτουργίες που αναφέρονται στο §3 κυρίως δεν παρατηρούνται καθαρά ή συχνά, διότι επικρατούν στον νου μας οι συνήθειες που εξετάσαμε νωρίτερα (Φιλ. 55, 56, 57), δηλαδή φαντασιώσεις και ονειροπολήσεις, αρνητικά δυσάρεστα συναισθήματα και φλυαρία εσωτερική και εξωτερική. Αυτές είναι μηχανικές ανεξέλεγκτες εκδηλώσεις, που παράγονται από το σμίξιμο των ενεργειών τριών τομέων (διάνοια, αίσθημα, ζωτικότης) και την παρέμβαση του εγωισμού που επιδιώκει βόλεμα, καλοπέραση, προβολή και συμφέρον.
Οι υγιείς εκδηλώσεις λειτουργούν αδιάλειπτα, αλλιώς δεν θα ήμασταν ζωντανοί. Μα οι αρνητικές συνήθειες κυβερνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας και φτιάχνουν το εποικοδόμημα της κουλτούρας μας.
