1. Έγραψα παλαιότερα, στο Πολιτική Οικονομία 78: Πεθαίνουν οι Δημοκρατίες για το θέμα. How Democracies Die είναι ένας τόμος 400 σελίδων, ένα από τα καλύτερα βιβλία του 2018, όπως διαφημίζεται, των Αμερικανών καθηγητών S. Levitsky & D. Ziblatt (Crown/Viking).
Υπάρχουν άπειρες δημοσιεύσεις για τα καλά και τις αδυναμίες του δημοκρατικού πολιτεύματος και το Πώς Πεθαίνουν οι Δημοκρατίες (1918 Μεταίχμιο) είναι μόνο μια από αυτές. Άπειρες ομιλίες έχουν εκφωνηθεί και άπειρες πραγματείες έχουν δημοσιευθεί ενώ άπειρες φορές έχουν εκπονηθεί και μεταρρυθμιστεί νομικά πλαίσια και θεσμοί.
Έγραψα στο Πολιτική Οικονομία 76: Δημοκρατία και Δικαιοσύνη: «Η Δημοκρατία είναι απλωμένη σε όλα τα μήκη και πλάτη και όμως δεν βρίσκεται πουθενά. Όπως μερικά φυτά, ριζώνει εύκολα μα δεν παράγει άνθη παρά μια φορά στα 50 έτη κι εξίσου εύκολα ξεραίνεται. Μπορεί να είναι το καλύτερο από τα εφικτά πολιτεύματα, μα είναι δύσκολο και διαστρέφεται πολύ εύκολα. Οι πολίτες, οι δημοκράτες οι ίδιοι ανέχονται την κάθε διαστροφή διότι οι ίδιοι την επιφέρουν με την άγνοια, την αλαζονεία και την απληστία τους.»
2. Στην εποχή μας (Μάρτιος 2019) όσοι πραγματεύονται το θέμα της δημοκρατίας επικεντρώνονται στα εξωτερικά, επιφανειακά φαινόμενα της καταστρατήγησης των νόμων και παραδόσεων, της διάβρωσης των θεσμών, της δημαγωγίας και παρόμοια. Έτσι χρησιμοποιούνται πολλά λόγια και πολλές σελίδες.
Ο Πλάτων εξέτασε το θέμα σε λίγες σελίδες και παραγράφους στο Πολιτεία (555Β) τονίζοντας τις ιδιότητες των πολιτών που είναι οι κινητήριες δυνάμεις και οι αιτίες για τα εξωτερικά, ορατά φαινόμενα της διάβρωσης και παρακμής (559D κι έπειτα).
Ναι, βέβαια, σήμερα σε αυξανόμενο βαθμό σε αυξανόμενες δημοκρατίες βλέπουμε τους λεβέντες του λαϊκισμού (Όρμπαν, Τραμπ, Τσίπρας κ.λπ.) να φωνασκούν για δημοκρατικά δικαιώματα, για νομιμότητα, εθνική πρόοδο κ.λπ., μα βαθμιαία, λίγο λίγο, να διαβρώνουν τη Δικαιοσύνη και κατ’ επέκταση το δημοκρατικό πολίτευμα.
3. Σύμφωνα με την Έκθεση του σουηδικού Ινστιτούτου Timbro, που εξετάζει τον Δείκτη του Απολυταρχικού Λαϊκισμού από το 1980, πρώτη είναι η Ουγγαρία με τον Όρμπαν, δεύτερη η Ελλάδα του Τσίπρα και τρίτη η Ιταλία! Η ελληνική κυβέρνηση, πληροφορεί, «αποτελείται μόνο από λαϊκιστές» του κ. Τσίπρα και του κ. Καμμένου.
Μα όσες μελέτες, όσες εκθέσεις, όσες δημοσιεύσεις κι αν γίνουν, τα πράγματα δεν θα αλλάξουν. Ακόμα και νομοθεσίες και θεσμοί, όπως και οι μελέτες, είναι στην πραγματικότητα μόνο στάχτη στα μάτια του ονειροπαρμένου κοσμάκη που βαριανασαίνει, αγκομαχά και γρυλλίζει με άγνοια, αλαζονεία και απληστία και που δημιουργεί κόμματα και πολιτικάντηδες (=δημαγωγούς) που αλαλάζουν λαϊκίστικα στον ετοιμόρροπο πύργο της Βαβέλ επιδιώκοντας μόνο «τα καλά και συμφέροντα» τα δικά τους και των πελατών ψηφοφόρων τους.
Όσο το ενδιαφέρον μένει σε αυτά τα εκδηλωμένα εξωτερικά φαινόμενα και οι αναλύσεις και μεταρρυθμίσεις ασχολούνται με αυτά, τίποτα δεν θα αλλάξει ουσιαστικά.
4. Ο Πλάτων με ακρίβεια, απλότητα κι οξυδέρκεια εστιάζει στα πραγματικά αίτια της παρακμής. Όχι του θανάτου της δημοκρατίας, η οποία, όπως κάθε φαινόμενο που έχει γένεση, θα έχει και θάνατο, μα της διαστροφής της Δικαιοσύνης στην ψυχή ή στην νοοτροπία των πολιτών λόγω ποταπών εγωιστικών κινήτρων.
Ο Αθηναίος φιλόσοφος επισημαίνει εύκολα, λογικά και λακωνικά το βασικό αίτιο που είναι μη-αναγκαίες επιθυμίες (559Α κι έπειτα): οι δημοκρατικοί κηφήνες, γράφει (559C), είναι γεμάτοι με μη-αναγκαίες επιθυμίες για ηδονές και κυβερνώνται από αυτές.
Αυτή η κατάσταση οφείλεται σε κακή παιδεία, λέγεται στη συνέχεια: σε πρώτο στάδιο στην ανεπιστημοσύνη τροφής πατρός (560Β κι έπειτα) δηλαδή «την άγνοια ανατροφής των παιδιών εκ μέρους του πατέρα» (και της μητέρας ή των όποιων κηδεμόνων).
Αν οι εγωιστικές επιθυμίες δεν τιθασευτούν μέσω καλής ανατροφής και γενικότερης παιδείας με πειθαρχία κι ενθάρρυνση προς το καλό, την αρετή και την αριστεία, όλα τα άλλα – αναλύσεις, δημοσιεύσεις, μελέτες, νομοθεσίες και παρόμοια – θα είναι μάταια κι άκαρπα.
