1. Ο Γάλλος Dominique Eudes δημοσίευσε το Les Kapetanios (Arthème Fayard 1970, Παρίσι) που μεταφράστηκε από τον Γ. Παπακυριάκη και δημοσιεύθηκε από τον Εξάντα “Οι Καπετάνιοι” (1995).
Συχνές αναφορές στις δημοσιεύσεις των Άγγλων E. Meyers, C. Woodhouse, W. Churchill, των Γερμανών R. Hampe, A. Hillgruber, H Neubacher και πολλών Ελλήνων, δίνει μια επίφαση ιστορικής μελέτης. Αλλά δεν είναι.
Γραμμένο από μια γαλλική αριστεροσύνη που απορρίπτει τον σταλινισμό, είναι ολοκληρωτικά μια φαντασιακή παρουσίαση γεγονότων η οποία μεγεθύνει σε διαστάσεις εποποιίας τη δράση του Βελουχιώτη στο βουνό και την “αυθόρμητη” αντιστασιακή δράση του “Λαού” στην πόλη, δίνοντας την εντύπωση πως όλοι λειτουργούσαν ανεξάρτητα από το ΚΚΕ!
Στην πραγματικότητα, επειδή ακριβώς αναδύεται συχνά η μυθιστορηματική αφήγηση, γίνεται δύσκολο να διαβαστεί.
2. Ο Άρης Βελουχιώτης έχει “έντονο πρόσωπο, σκοτεινιασμένο από μια πυκνή γενειάδα, τονισμένο με ένα αετίσιο βλέμμα” (σ 15).
Ο Αντρέας Τζήμας που τον συναντά στην εξορία στη Γαύδο και αργότερα τον συνοδεύει στο βουνό είναι “καλλιεργημένος και πιο εκλεπτυσμένος από τον Άρη [και] γνωρίζει πέτρα με πέτρα το μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας. Με λεπτά χείλη και αδρό προφίλ συνδυάζει μια μεγάλη ευαισθησία με μια τεράστια δύναμη χαρακτήρα”(σ 20).
Μετά, είναι ο Γ. Σιάντος, ο Γεν. Γραμματέας, ο “Γέρος” που “γνωρίζει όλη τη δίνη και τις εσωτερικές διαδικασίες που συνοδεύουν τη γέννηση του σταλινισμού”. Μα αυτός, έχοντας μια “ευλύγιστη γραμμή… ‘χωρίς αρχές’, έρχεται σε σύγκρουση με το δογματισμό… Είναι μια προσωπικότητα ισορροπημένη και το κίνημα έχει ανάγκη περισσότερο μια δημοκρατική φυσιογνωμία… παρά έναν δογματικό” (σ 48).
Ακολουθεί ο Γιάννης Ιωαννίδης. “Είναι ένας δογματικός πρωτόγονος και μονοκόμματος, φυσικά και πνευματικά στρατευμένος μέχρι μυελού οστέων, γεμάτος από τη βεβαιότητα μιας ορθόδοξης πίστης” (σ 50).
Ο Βελουχιώτης και ο Τζήμας φεύγουν για το βουνό από την Αθήνα μετά από σύσκεψη με μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. “Η αναχώρησή [τους] επιτρέπει στο Σιάντο και τον Ιωαννίδη να χτυπήσουν μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: τοποθετούν δίπλα στον Άρη ένα πιόνι και ταυτόχρονα απομακρύνουν τον Τζήμα που δεν θα μετέχει στην Κεντρική Επιτροπή” (σ 52). Ραδιουργίες, δηλαδή!!!
3. Το ενδιαφέρον του συγγραφέα είναι φανερά στραμμένο στην ανάλυση κομμουνιστικών αποχρώσεων και η προτίμησή του γέρνει προς τους “αγνούς” αγωνιστές που πολεμούν αντί να μηχανορραφούν και να δογματίζουν.
Αλλά πού και πού του ξεφεύγει ένα σχόλιο για την αναντίρρητη, γνωστότατη πραγματικότητα. Έτσι γράφει (σ 49) για τις “ακρότητες για τις οποίες είναι ένοχος ο Άρης κι εκείνες που του αποδίδουν οι φήμες”.
Μετά είναι και οι άλλοι, οι μη-κομμουνιστές, οι αντίπαλοι.
Το πορτρέτο του Κομνηνού Πυρομάγλου που μαζί με τον Ζέρβα ίδρυσαν τον Ε(θνικό) Δ(ημοκρατικό) Ε(λληνικό) Σ(ύνδεσμο) είναι συμπαθητικό: “είναι άνθρωπος νέος, θαρραλέος κι έξυπνος. Παλιός αξιωματικός του Ελληνικού στρατού, έρχεται από το Παρίσι όπου τελείωσε τις σπουδές του και απόκτησε κάποια πολιτική πείρα” (σ 31). (Και νέος στην ηλικία και παλιός αξιωματικός;)
Ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας όμως είναι αντιπαθέστατος: “είναι χοντρός και φιλόδοξος… παλιός κινηματίας που προβάλλει για την ώρα δημοκρατικές και αντιβασιλικές απόψεις” (σ 30). Και ο συγγραφέας προσθέτει πως διάφοροι τον θεωρούν “προδότη” (σ 30-31) στη σύνηθη παράδοση των κουκουέδων όπου αφθονούν οι προδότες και χαφιέδες.
4. Ο Eudes παρουσιάζει με πολύ συγκεχυμένο τρόπο τη διαδοχή γεγονότων. Έχεις την εντύπωση πως η Αντίσταση ξεκίνησε “αυθόρμητα” με τον Βελουχιώτη και πως ο Ζέρβας μπήκε στη δράση πολύ αργότερα ανταγωνιζόμενος τον Άρη.
Δεν λέει πως ο ΕΔΕΣ δημιουργήθηκε νωρίτερα από το ΕΑΜ (και τον ΕΛΑΣ) και πως και οι δυο οργανώσεις ιδρύθηκαν 2 με 3 βδομάδες μετά τη ραδιοφωνική ανακοίνωση του Γεωργίου Β΄ από το Λονδίνο, αρχές Σεπτ. 1941 – και πως υπήρχαν άλλες ανένταχτες οργανώσεις πολύ νωρίτερα.
Ούτε αναφέρει βέβαια πως αρχικά οι κομμουνιστές όχι μόνο δεν έκαναν καμιά αντίσταση, μα, αντίθετα, συνιστούσαν ουδετερότητα (αφού ο πατερούλης Στάλιν είχε συμφωνήσει με τον Χίτλερ (Σύμφωνο Ρίμπεντροπ –Μολότοφ) τον Αυγούστο 1939, δηλαδή πριν ξεκινήσει ο πόλεμος τον Σεπτέμβριο, να μην αλληλοφαγωθούν αλλά να μοιραστούν την Πολωνία).
Η εντολή για αντίσταση ήρθε από τη Μόσχα μετά αφού ο Χίτλερ επετέθη στη Σοβιετία και μάλιστα επικρίνει τους Έλληνες που δεν ξεσηκώθηκαν ενάντια στους κατακτητές νωρίτερα!
Έτσι το βιβλίο δεν είναι ακριβώς ιστορία, μα περισσότερο μυθιστορία – με ενάρετους ήρωες και καταχθόνιους κακούς!
