Επειδή η ταινία Η Ευνοούμενη του Γιώργου Λάνθιμου προτάθηκε για 10 Όσκαρ (έχοντας πάρει 7 βραβεία στη Βρετανία), ο Γ. Λάνθιμος εκτοξεύθηκε στα ύψη ως Έλληνας που διαπρέπει στον κινηματογράφο και δοξάζει τον Υπαρκτό Ελληνισμό. (Το κείμενο αυτό γράφτηκε 10 μέρες πριν την απονομή των Οσκαρ.)
Δεν έχω δει παλαιότερες ταινίες του όπως Ο Αστακός ή Κυνόδοντας (οι τίτλοι και μόνο προδίδουν ενδιαφέρον για καταστάσεις ανωμαλίας, παραλογισμού ή ψυχοπάθειας). Μα η πολυδιαφημισμένη Ευνοούμενη έδειξε μια νοοτροπία σκηνοθέτη που προσφέρει μόνο επιπόλαιη απόλαυση. Όπως είναι η γενική τάση της εποχής προς το «ανώμαλο». Γι’ αυτό και ταινία και σκηνοθέτης ανέβηκαν αμέσως στην κορυφή της «σπουδαιότητας» κερδίζοντα διασημότητα.
Εξαιρετική ηθοποιία από τις κυρίες Coleman, Weisz και Stone, τρεις πολύ καλές ηθοποιούς. Οι άντρες είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.
Εξαιρετικά κοστούμια και ντεκόρ. Αυτό, όμως, όπως υπέδειξε ο Αριστοτέλης στα Ποιητικά του, είναι από τα πιο παρακατιανά στοιχεία στο θέατρο: ο Σταγειρήτης ήθελε την ποίηση πάνω από όλα, τη δύναμη του λόγου να κυριαρχεί.
Εξαιρετική μπαρόκ μουσική – Βιβάλντι, Μπάχ, Χάιδν κλπ., μα δεν μου φάνηκε να κολλά σε όλες τις σκηνές που συνόδευε.
Εξαιρετική φωτογραφία εσωτερικών χώρων και, πιο πολύ, εξωτερικών με τις μικρές ανθρώπινες φιγούρες μέσα στην απλωσιά της Φύσης.
Η πλοκή καλή για δράμα με ένταση.
Μα οι βασικές ιδέες είναι όλες σαχλές, με προεξάρχουσα την ομοφυλοφιλία λεσβίων κυριών, βασίλισσας και ευνοούμενων (μα και υπαινιγμό για άνδρες)!
Η βασιλεία της Άννας τον 18ο αιώνα είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες – ιστορικά, οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά. (Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να εξετάσω το θέμα, μα ήταν μια Χρυσή Εποχή για την Αγγλία που έγινε Μεγάλη Βρετανία!)
Ο Γ. Λάνθιμος «κρατώντας τις αρχές του» κατά τον Αιμ. Χαρμπή (Κυριακάτικη Καθημερινή, σ13 «Τέχνες και Γράμματα», 3/2/19) παρουσιάζει «μια εποχή πολιτικής παρακμής – περίπου σαν τη σημερινή δηλαδή – όπου ο πρωθυπουργός… ενδιαφέρεται περισσότερο για τους αγώνες πάπιας και η αντιπολίτευση δολοπλοκεί χυδαία σε σκοτεινούς διαδρόμους». Εδώ, ο μεν Λάνθιμος θεληματικά τονίζει την παρακμή για να διασκεδάζει ο ίδιος με το συνεργείο του και τους ηθοποιούς και να διασκεδάσει συγχρόνους κριτικούς, όπως ο κ. Χαρμπής και πολλοί άλλοι όμοιας νοοτροπίας. Μα ο καλός κριτικός θα φρόντιζε να μάθει λιγοστή ιστορία και να επισημάνει πως η ταινία δεν είναι πολύ «ιστορική» ούτε πολύ πειστική ακόμα και στο επίπεδο του Γ. Λάνθιμου. Ναι, η σκηνή, όπου ένας νεανίζων και ομοφυλόφιλος κύριος κάποιας ηλικίας, γυμνός, βάλλεται με λαχανικά από άλλους για αρκετή ώρα (ενώ, εναλλάξ, η Λαίδη Sarah Marlborough σέρνεται στο έδαφος από το άλογό της μες στο δάσος), τονίζει την παρακμή, μα είναι όλως άσχετη με την πλοκή και τα κύρια πρόσωπα!
Βέβαια ο Γ. Λάνθιμος διευρύνει τη φήμη του, μα μόνο διότι στην εποχή μας η χυδαιότητα, παρακμή και σεξουαλική ανωμαλία, έχει τόση πέραση ως κάτι φυσιολογικό.
Αλλά ποιες «αρχές», κατά τον κ. Χαρμπή, κρατάει ο σκηνοθέτης μας;
Σε συνέντευξή του στο Διαδίκτυο (Αγγλιστί) λέει πως απλώς αναφέρει τις λεσβιακές σχέσεις δίχως ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μα ψεύδεται.
Η ταινία κτίζεται πάνω στις, και γύρω από τις, λεσβιακές σχέσεις της βασίλισσας, της Σάρας Τσόρτσιλ (Λαίδης Μάρλμπορο, μακρινής προγόνου του Σερ Ουίνστον Τσόρτσιλ) και της συγγενούς της, Αμπιγκέϊλ Χιλ, οι οποίες δύο συγκρούονται για την εύνοια της Άννας.
Η βασίλισσα είχε 17 γέννες και όλα τα βρέφη πέθαναν σύντομα εκτός από έναν γιο που έφτασε τα 10 προτού πεθάνει κι αυτός, τον William Δούκα του Γκλόστερ. Όμως ο σκηνοθέτης δεν έχει ούτε μια σκηνή ούτε μια αναφορά σε αυτή την άποψη της τραγικής μητέρας (όπως ούτε στην πραγματικά ικανότατη πολλές φορές διαχείρισή της, των πολιτικών προσώπων και καταστάσεων). Ο Γ. Λάνθιμος απλώς παρουσιάζει κακοφορμισμένες καρικατούρες για διασκέδαση.
Υπάρχουν 17 κουνέλια ως οικιακά πετ, που υποτίθεται συμβολίζουν τα παιδιά της Άννας μα αυτό είναι παντελώς ανιστόρητο και αφύσικο διότι δεν υπήρχαν κουνέλια ως πετ: τα έτρωγαν τότε ως εξαιρετική λιχουδιά.
Η απόπειρα της Χιλ να δηλητηριάσει τη Λαίδη Σάρα είναι κι αυτή εντελώς ανιστόρητη μα εξαιρετικό στοιχείο στην όλη πλοκή. Η Λαίδη Σάρα όπως φαίνεται από τα γραπτά της, απεχθανόταν λεσβιακές σχέσεις.
Στο τέλος, μετά που η Χιλ ακουμπά ανάλαφρα το πέλμα της πάνω σ’ ένα κουνέλι, η Άννα θυμωμένη (το ζωάκι αντιπροσώπευε «παιδί» της) την αναγκάζει να τρίβει το αρρωστημένο πόδι της ως μια κοινή υπηρέτρια. Μα η βασίλισσα Άννα έχει παρουσιαστεί να αλλάζει προτιμήσεις τόσες φορές που δεν μπορούμε να το πάρουμε ως οριστική κατάληξη. Ο Γ. Λάνθιμος δεν μπόρεσε να δώσει κάτι παραπάνω από τις λεσβιακές σχέσεις και την παρακμή και δεν ήξερε τι τέλος να δώσει.
Η ταινία είναι για μένα ένα χρυσοκέντητο πουκάμισο αδειανό, μια εικόνα χλιδάτης προστυχιάς των nouveau riche της μπαρόκ εποχής δίχως τίποτα ανθρώπινα θετικό. Τα μέσα του 18ου αιώνα δεν είδαν μόνο την εδραίωση της Μεγάλης Βρετανίας ως παγκόσμιας Δύναμης, μα επίσης την επαναδιατύπωση του φιλελευθερισμού και την άνθηση του Διαφωτισμού. Ούτε μια αναφορά σε αυτά στην ταινία!
Όπως έγραψε κάποιος H. L. Stambler στο Διαδίκτυο, What a waste of talent “οποία σπατάλη ταλέντου”!
2 Comments
Τενόρος
Μερικές αντιρρήσεις, λίγες ώρες πριν τα όσκαρ.
Ακόμη και καλές ταινίες (δηλαδή, ταινίες με σχετικά ορθές ιδεολογικές προτεραιότητες), όπως τα "Gladiator", "Amadeus", "The Imitation Game", βρίθουν ιστορικών ανακριβειών σε σημείο τραγελαφικό – αλλά δεν είναι "δουλειά" του καλλιτέχνη να παραδίδει μαθήματα Ιστορίας. Τον αδικείτε λοιπόν τον άνθρωπο σε αυτό το σημείο.
Τον αδικείτε επίσης όσον αφορά στο ζήτημα των λεσβιακών υπαινιγμών. Θα νόμιζε κάποιος ότι υπάρχουν σκηνές λεσβιακού σεξ στην ταινία (και σίγουρα, τα media έχουν δώσει υπερβολική έμφαση σε αυτό το σημείο). Όμως ο Λάνθιμος δεν δείχνει ποτέ τίποτε, και αυτό λειτουργεί πολύ καλά διότι υπογραμμίζεται πως πάντα φανταζόμαστε τα πράγματα "χειρότερα" απ' ότι είναι. Ένας λιγότερος σκηνοθέτης, θα είχε προσλάβει ηθοποιούς πιο πρόθυμες να δείξουν λίγο δέρμα και να παραστήσουν ότι τρίβονται στο κρεββάτι.
Η ταινία είναι σπουδή χαρακτήρων. Όχι πολύ καλή, αλλά ούτε και αδιάφορη. Η Άμπιγκέηλ είναι διαβολική και μισεί τα πάντα γύρω της. Βασανίζει τον δύστυχο σύζυγό της στο κρεβάτι και σε πρώτη ευκαιρία θα βλάψει ένα από τα κουνελάκια μόνο και μόνο επειδή τα αγαπάει κάποιος άλλος – δεν την πείραξαν σε τίποτε. (σημείωση: τακτικά ο Λάνθιμος δείχνει κακούς ανθρώπους να εχθρεύονται ζώα στις ταινίες του και καλά κάνει θαρρώ, είναι ένας λακωνικός και πολύ αποτελεσματικός τρόπος να δείξεις πως κάποιος είναι κάθαρμα). Το "γιατί και πως" ένα τέτοιο πλάσμα κατορθώνει να κερδίσει την εύνοια της βασίλισας και να βρεθεί σε θέση από την οποία μπορεί να κάνει ακόμη περισσότερο κακό, δεν είναι μικρή απόπειρα. Σίγουρα απέχει έτη φωτός από τις περισσότερες ταινίες της εποχής μας οι οποίες στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τα ειδικά εφέ.
Θα μπορούσε, ως ταινία, να πει τα ίδια πράγματα πιο απλά ίσως, στήνοντας το όλο σκηνικό σε οποιοδήποτε χωριό ή οποιαδήποτε αστική γειτονιά, αλλά τότε μάλλον θα είχε αποτύχει να προσελκύσει κεφάλαια και αίγλη τέτοια που οδηγεί στον προθάλαμο των Όσκαρ. Και βέβαια, δεν υπάρχει κανένα "waste": Η Weisz κατά πάσα πιθανότητα θα λάβει το σχετικό όσκαρ, και θα δει μία ώθηση στην καριέρα της, την οποία αξίζει. Ο Λάνθιμος έχει περάσει επισήμως στην λαμπρή κατηγορία ελλήνων που πλέον δεν εξαρτώνται από το τι θα ψηφίσουν οι συμπατριώτες τους στις επόμενες εκλογές, και – όπως ήδη γράψατε – βραβεία συρρέουν από παντού. Τέτοιο.. waste… καλορίζικο.
By the way: Αστακός είναι το πλάσμα στο οποίο επιλέγει να ενσαρκωθεί ο ήρωας της ταινίας, όταν δέχεται σχετική ερώτηση από τη διευθύντρια ξενοδοχείου (πάλι η Coleman). "Εξαιρετική επιλογή", του λέει, "οι περισσότεροι επιλέγουν να γίνουν σκύλος ή γάτα, γι' αυτό έχει γεμίσει ο τόπος με δαύτα".
Νικόδημος
Δεν τον αδικώ καθόλου!
Επισημαίνω κι επαινώ τα καλά στοιχεία. Μα δεν υπάρχει κάτι θετικό ενώ η παρακμή, το λεσβιακό στοιχείο και η ανωμαλία κυριαρχούν σε μια δραματική πλοκή κι εξαιρετική σκηνοθεσία χλιδάτης προστυχιάς!