Μουσικά…

1. Καμιά φορά, σπάνια, πάω και ακούω κάποια συναυλία. Έτσι πήγα με τη γυναίκα μου στο Μέγαρο στις 6/11/2017 να ακούσω δυο κοντσέρτα για πιάνο του Μότσαρτ – δύο από τα πρώιμα (αρ 11 σε φα μείζονα, Κ413 και αρ 12 σε λα μείζονα, Κ414).

Δεν ήξερα ποιοι θα ερμήνευαν (ορχήστρα και σολίστ) μα υπέθετα πως θα ήταν δύσκολο να χαλαστούν τα κομμάτια.

Αλλά παρουσιάστηκε και κάτι άλλο. Θα παιζόταν κι ένα κουαρτέτο του Μίκη Θεοδωράκη, το “Μάζα” (αρ 4). Το όνομα αναφέρεται όχι σε “μάζα” ανθρώπων ή της Φυσικής, αλλά το χωριό στην Κρήτη από όπου κατάγεται ο γνωστός μας συνθέτης.

Επίσης, αντί για ορχήστρα, το κουαρτέτο (2 βιολιά, βιόλα και τσέλο) θα έπαιζε και το μέρος της ορχήστρας στα δυο κοντσέρτα του Μότσαρτ.

2. Άρχισαν στην ώρα τους σχεδόν με το έργο του Θεοδωράκη το οποίο στο πρόγραμμα περιγράφεται ως “αριστούργημα”. Και οπωσδήποτε είναι με τη σύγχρονη λόξα που έχει επικρατήσει.

Σε λίγα δευτερόλεπτα κατάλαβα πως ο συνθέτης ουκ εγνώριζε τι ποιούσε, πού το πήγαινε και γιατί. Όπως λέει πάλι το πρόγραμμα, “Το κουαρτέτο αυτό δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα, δεν ακολουθεί κανέναν γνωστό αισθητικό δρόμο”. ‘Ήταν δηλαδή ασυναρτησία.

Η κακοφωνία (κάτι από Στραβίνσκι, κάτι από Μπρούκνερ, κάτι από Σοστάκοβιτς και, φυσικά, κάτι από Θεοδωράκη) ήταν εντυπωσιακή. Αν δεν κάθονταν άλλοι φιλόμουσοι στα αριστερά μου, από όπου θα έβγαινα έξω, θα έσπευδα να δραπετεύσω από την απίστευτη κακογουστιά. Μα θα έπρεπε μια ηλικιωμένη κυρία, ειδικά, να σηκωθεί για να περάσω.

Γεμάτο “θόρυβο και θυμό” το κομμάτι συνέχισε να στριγγλίζει (όσο μπορούσαν να στριγγλίζουν τα έγχορδα) πάνω κάτω και λοξά. Τώρα, γιατί ο Θεοδωράκης δεν έβαλε λίγη μελωδία από τα τραγούδια του στα κλασικά του;… Διότι έτσι πρέπει να είναι η σύγχρονη κλασική – κακόφωνη.

Ευτυχώς δεν κράτησε πολύ.

3. Υποθέτω πως οι οργανωτές έβαλαν αυτό “το αριστούργημα” για να καταδειχθεί με αντίστιξη το θεσπέσιο πνεύμα του μοναδικού Μότσαρτ, που έλαμψε γελώντας κελαρυστά ή σιγοτραγουδώντας στοχαστικά.

Οι τέσσερις άντρες του κουαρτέτου ανέλαβαν να αποδώσουν το μέρος που κανονικά θα έπρεπε να παίξει ολόκληρη (όχι πολύ μεγάλη) ορχήστρα. Το έκαναν επάξια ευτυχώς μέσα στους περιορισμούς των εγχόρδων οργάνων τους, αλλά σαφώς έλειπαν τα πνευστά…

Στα πρώτα δευτερόλεπτα, με την πρώτη φράση των εγχόρδων άνοιξε το μυαλό και η καρδιά καθώς η γνωστή ωραιότητα του Μότσαρτ σου μετέδιδε το μουσικό χαμόγελο του Θεού – όταν τελειώνοντας τη δημιουργία την 7η μέρα, αν πιστεύεις τον Ιουδαϊκό μύθο, στο πρώτο κεφάλαιο Γένεσις, στην Παλαιά Διαθήκη, αναπαύθηκε βλέποντας πως όλα ήσαν “λίαν καλά”! Και η χαρά συνέχισε πιο έντονα καθώς ήχησε το πιάνο και η μελωδίες κύλησαν γελαστά…

Η δεύτερη, αργή κίνηση οδήγησε την προσοχή και διάθεσή σου βαθύτερα, νοσταλγικά, σε ένα πιο ήσυχο μέρος του νου που συνήθως αγνοείς και από όπου μπορείς να αντλήσεις λεπτότερη ενέργεια. Και μετά η τρίτη κίνηση ξανάφερε τη χαρά τη χορευτική της Πλάσης.

4. Μα ποιος ακούει;…

Είμαι βέβαιος πως αυτή τη στιγμή πολλοί αναγνώστες θα σκέφτονται για τη δυστυχία και τον πόνο που είναι τόσο κοινά φαινόμενα στον κόσμο – και που πλήγωσαν και τον Μότσαρτ. Και θα μου έλεγαν πως η Πλάση δεν είναι μόνο χαρά μα έχει πολλή θλίψη και μιζέρια. Σωστό.

Μα αν κάποιος πέφτει και σπάει τα πλευρά ή το κεφάλι του δεν είναι φταίξιμο της Πλάσης. Κι αν οι άνθρωποι σφάζονται για ένα κομμάτι γης, ούτε κι εδώ φταίει ο Δημιουργός. Σίγουρα υπάρχει εξήγηση ακόμα και για τα κληρονομικά ή τα «εγγενή»: για όλα και φταίχτης είναι πάντα ο ίδιος ο άνθρωπος που γκρινιάζει καθώς πολεμά παθιασμένα Εκείνο που τον έπλασε και τον συντηρεί …

Το δεύτερο κονσέρτο επανέλαβε με διαφορετικές μελωδίες το ίδιο μοτίβο χαράς κι απόλαυσης στην πρώτη κίνηση, βυθίσματος και νοσταλγίας στη δεύτερη και, τέλος, ηλιόλουστης αγαλλίασης στη σκιερή ηρεμία του νου…