«Και τον σκύλο χορτάτο και την πίτα ολόκληρη» αυτό θα πρέπει να ήταν, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, το μότο στο νου πολιτικών και προέδρων, διευθύνοντων συμβούλων και συνδικαλιστών των διαφόρων φορέων του δημοσίου. Πρόκειται για τις χιλιάδες οργανισμών και εταιρειών –διαφόρων νομικών μορφών- που έχουν κάποιου είδους σχέση με το δημόσιο.
Αυτή η σχέση είναι συνήθως, και ουσιαστικά, οικονομική με τη μορφή κρατικής επιχορήγησης –τακτικής ή έκτακτης- ενώ το δημόσιο αποτελεί τον κύριο ή μοναδικό μέτοχό τους. Συχνά επίσης τα διοικητικά τους συμβούλια ορίζονται από τον εποπτεύοντα υπουργό, ενώ στελέχη των υπουργείων συμμετέχουν σε αυτά. Ένα παράδειγμα φορέα για τον οποίο ισχύουν τα παραπάνω είναι ο Ελληνικός Οργανισμός Μικρών-Μεσαίων Επιχειρήσεων και Χειροτεχνίας (ο οποίος έχει και θυγατρικές εταιρείες), ενώ παραδείγματα φορέων που διατηρούν μια πιο χαλαρή σχέση με το δημόσιο (πχ λήψη μη-τακτικών επιχορηγήσεων) αποτελούν τα διάφορα πολιτιστικά και αθλητικά σωματεία που επιχορηγούνται από το υπουργείο πολιτισμού ή οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις με ποικίλες δραστηριότητες.
Η ίδρυση τέτοιων οργανισμών παράλληλων με τον δημόσιο τομέα, υπό την εποπτεία του αλλά και έξω από τον πυρήνα του, προκλήθηκε από την ανάγκη αντιμετώπισης περισσότερο εξειδικευμένων αναγκών στο πλαίσιο ενός ευέλικτου σχήματος. Η ιδέα αυτή όμως στη συνέχεια διαστρεβλώθηκε. Ο σχεδόν δημόσιος χαρακτήρας των εποπτευόμενων φορέων τους επιτρέπει να αποτελούν ένα ανεξάρτητο, από το στενό δημόσιο, σώμα μέσα στο οποίο οι εκάστοτε διοικήσεις επιλέγουν το παιχνίδι τους –σε ό,τι αφορά στις απολαβές τις δικές τους και των υπαλλήλων τους, στις εργασιακές συνθήκες και σε διάφορα προνόμια.
Στις ιδρυτικές τους αποφάσεις επισημαίνεται ότι η οικονομική υποστήριξη του κράτους θα πρέπει να συνυπάρχει μαζί με την ίδια συμμετοχή τους στον προϋπολογισμό τους από έσοδα προερχόμενα από τη δραστηριότητά τους. Αυτό δεν έχει συμβεί διόλου! Η κρατικοδίαιτη λογική που επικράτησε για δεκαετίες στους κόλπους των φορέων, με τις ευλογίες των πολιτικών φυσικά, με συνέπεια την επιχειρηματική τους ατονία, αλλά και η κοστοβόρα παροχή διαφόρων εξυπηρετήσεων προς υπουργούς και βουλευτές έχουν επιφέρει την πλήρη εξάρτησή τους από τις επιχορηγήσεις του κρατικού προϋπολογισμού.
Ο χώρος έχει παραδοσιακά υπηρετήσει τόσο το πελατειακό σύστημα όσο και τη γιγάντωση του πλέγματος διαφθοράς στην πολιτική ζωή, καθώς οι –διορισμένες από τους εκάστοτε υπουργούς- διοικήσεις τους έχουν μέχρι σήμερα φανεί ιδιαίτερα ελαστικές ως προς τη διακίνηση χρημάτων με ανεξιχνίαστη προέλευση ή σκοπό. Πολλοί τέτοιοι οργανισμοί κατά καιρούς δημιουργήθηκαν για τη δήθεν υλοποίηση συγκεκριμένων προγραμμάτων, μετά την έγκριση των οποίων –είτε αυτά υλοποιήθηκαν είτε όχι- συνέχισαν να υφίστανται απασχολώντας προσωπικό και οικονομικούς πόρους για την επίτευξη του τίποτα.
Τραγικότερη όλων είναι η διαπίστωση ότι η διοίκηση δεν γνωρίζει ούτε ποιοι, ούτε πόσοι είναι αυτοί οι φορείς στο σύνολο του κράτους, ούτε το λόγο ύπαρξης πολλών εξ αυτών και, το κυριότερο, ούτε τα ποσά που εξανεμίζονται από τον κρατικό προϋπολογισμό (και τον Προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων) για την συντήρησή τους.
Η Κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία δύο χρόνια αντιμετωπίζοντας το κατεπείγον πρόβλημα της ελαχιστοποίησης των μη απαραίτητων δαπανών κι όμως δεν γνωρίζει πόσοι και ποιοι είναι αυτοί οι φορείς, πόσω μάλλον ποιες ανάγκες της κοινωνίας εξυπηρετούν, ώστε να αξιολογηθεί η προσφορά τους σε αντιδιαστολή με τη δαπάνη που προκαλεί η λειτουργία τους.
Σχετικά πρόσφατα (καλοκαίρι 2011) έχει ξεκινήσει μια συστηματικότερη προσπάθεια από την Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης υπό τον κ. Πάγκαλο για την διερεύνηση του θέματος, τη συλλογή στοιχείων και την καταγραφή της ολικής κατάστασης. Σε πολλές περιπτώσεις ούτε οι διάφοροι υπουργοί στην αρμοδιότητα των οποίων υπάγονται αυτοί οι φορείς γνωρίζουν (ή γνώριζαν σε προηγούμενες κυβερνήσεις) όλους τους οργανισμούς, τον σκοπό της ύπαρξής τους, τον αριθμό προσωπικού, τη χρηματοδότηση και το υποτιθέμενο αλλά όχι σπάνια ανύπαρκτο έργο τους.
Σε μια άσκηση δημοσιονομικής πειθαρχίας το συμμάζεμα τέτοιων φαινομένων οικονομικής αφαίμαξης θα έπρεπε να αποτελεί την πρώτη γραμμή κρούσης (πολύ βασικά οικονομικά που σίγουρα έχουν διδαχθεί στα πρωτοκλασάτα τους πανεπιστήμια οι σωτήρες του έθνους και οι αμίμητοι σύμβουλοί τους). Ποιος δεν το κάνει στο σπίτι του προκειμένου να διατηρεί ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και να ιεραρχεί τις ανάγκες που θα ικανοποιήσει με τα περιορισμένα μέσα που διαθέτει;
Ποια δικαιολογία λοιπόν μπορεί να σταθεί για την τόση κωλυσιεργία των βουλευτών και υπουργών; Η μόνη που φαίνεται αρκετά πειστική είναι ότι αυτή εξυπηρέτησε τα συμφέροντά τους μέχρι σήμερα.
Μήτις
