Όταν πέθανε ο Μάο (9 Σεπτ 1976) και τιμωρήθηκε η «Συμμορία των Τεσσάρων» που, με πρωτοστατούσα τη Χήρα του Jiang Qing, δοκίμασαν πραξικόπημα (στη φωτό, η Χήρα δεξιά) το Κόμμα χωρίστηκε στην προοδευτική παράταξη και τη συντηρητική, η οποία δεν ήθελε καθόλου ιδιωτικό τομέα.
Ο Deng Xiaoping (1904-1997) ήταν πραγματιστής. Εξήγησε πως στον πρώιμο 20ο αιώνα οι Κινέζοι ηγέτες (Σουν Υατ Σεν, Μάο) διάλεξαν τον σοσιαλισμό διότι αυτός φαινόταν ο κύριος τρόπος ν’ ανακτήσει το μεγαλείο της η Κίνα. Αλλά η αποδοχή του Σταλινισμού από τον Μάο είχε παραλύσει την οικονομία και η παραγωγή βάλτωσε. Αυτή η στασιμότητα φαινόταν ολοκάθαρα ως και το τέλος της δεκαετίας 1970. Όλοι έβρισκαν εύκολη δικαιολογία να μην κάνουν τη δουλειά τους. Στα εστιατόρια και τα καταστήματα σε εξυπηρετούσαν όπως πρέπει μόνο αν ήσουν γνωστός.
Οι μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ αποσκοπούσαν στο να επαναφέρουν τον κόσμο στην αποτελεσματική εργασία του. Αυτό έγινε μόνο με υψηλότερη αμοιβή της ορθής προσπάθειας, κάτι αδιανόητο στο σταλινικό σύστημα. Και οι σταλινικοί συντηρητικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διατηρήσουν το παλαιό Μαοϊκό σύστημα και τα προνόμιά τους – τον δήθεν σοσιαλισμό. Ο Ντενγκ αγνόησε τη συλλογική δράση, τα ομαδικά κίνητρα και μπόνους. Έδωσε ατομικά κίνητρα και μπόνους για καλή εργασία κι επέτρεψε την απόκτηση ιδιωτικής κατοικίας που κληρονομούσαν τα παιδιά.
Τέτοιες μεταρρυθμίσεις ήταν ανάθεμα για την παλαιά φρουρά, για τους Πρεσβύτερους Αθάνατους, όπως λέγονταν οι Σταλινιστές. Και ακολούθησαν οπισθοδρομήσεις το 1983 ως και το 1989 μαζί με πληθωρισμό και διαφθορά.
Αλλά οι Αθάνατοι πέθαναν ή παροπλίστηκαν και οι μεταρρυθμίσεις συνεχίστηκαν από τους διαδόχους του Ντενγκ και στην πρώτη δεκαετία 2000 η Κίνα τινάχτηκε μπροστά ως ακμάζουσα οικονομία και υπερδύναμη. Οι κληρονόμοι των Σταλινικών (τα «πριγκιπόπουλα» όπως λέγονταν) αναπολούσαν με νοσταλγία τις ένδοξες μέρες του 1950-60, προτού ο Μάο κάνει τις ολέθριες παρεμβάσεις του, και τραγουδούσαν τους ύμνους της εποχής εκείνης όταν ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός είχε διώξει τους Ιάπωνες και τους Δεξιούς του Τσανγκ Κάι Σεκ και τους Δυτικούς στη Βόρεια Κορέα. Μα δεν μπορούσαν πια να εμποδίσουν την αλματώδη πρόοδο.
Ο Xi Jinping, ο νυν ηγέτης από το 2012 (γεν 1953, με μεγάλη τώρα μα νόμιμη οικογενειακή περιουσία, προσπάθησε να ικανοποιήσει και τις δυο τάσεις: και τους προοδευτικούς και τους συντηρητικούς. Προσπαθεί για καλές σχέσεις και με Πούτιν και με την ΕΕ και γενικά τη Δύση.
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό στον «Σοσιαλισμό με κινέζικα χαρακτηριστικά» είναι ο συμβιβασμός των δυο νοοτροπιών. Αφενός η εθνική οικονομία (τεχνολογία, παραγωγή, εξοπλισμός κ.λπ.) προχώρησε με αμείωτη ελευθερία και πρόοδο (όμως, ναι, αρκετή επιβράδυνση το 2021-22). Αφετέρου το ΚΚΚ επανήλθε (αν ποτέ απομακρύνθηκε) σε όλες σχεδόν τις άλλες πλευρές της κινέζικης ζωής. Πάταξε αδίστακτα τη διαφθορά και τη βιομηχανία του σεξ κι επανέφερε τους καλύτερους τεχνοκράτες του Κόμματος σε θέσεις κλειδιά σε υπηρεσίες κι επιχειρήσεις. Η ενδελεχής έρευνα (Δεκέμβριος 2020) στον Jack Ma (Alibaba & Ant) είναι καλό παράδειγμα.
Η επάνοδος του ΚΚΚ στο προσκήνιο δεν άρεσε στους προοδευτικούς μα, εφόσον δεν λειτουργεί ως εμπόδιο στην πρόοδο, δεν διαμαρτυρήθηκαν.
