1.Στο προηγούμενο έγραψα για τις τέσσερις βασικές καταστάσεις που είναι πέντε στην πραγματικότητα ή και έξι. Ας τις ξανακοιτάξουμε.
Ως βάση παίρνουμε τον βαθύ ύπνο. Εδώ δεν υπάρχουν όνειρα, άλλες εντυπώσεις ή κινήσεις στον νου, δεν υπάρχει αντικείμενο παρατήρησης, διότι δεν υπάρχει εμπειρία, όπως αυτές που γνωρίζουμε. Η συνείδηση αναπαύεται στον εαυτό της και ολόκληρος ο οργανισμός αναζωογονείται.
Από τον ύπνο περνάμε στην αφύπνιση. Αλλά συχνά σε όλους μας παρουσιάζονται όνειρα. Εδώ υπάρχει μια πλάνη πελώρια. Ενώ τα όνειρα διαρκούν μόνο δευτερόλεπτα και είναι ασυνάρτητα ή χαώδη, γενικά οι άνθρωποι και ψυχαναλυτές πιστεύουν πως διαρκούν πολλή ώρα και πως έχουν αλληλουχία και συνοχή. Οι Φρόιντ και Γιουνγκ έχουν γράψει τόμους και τόμους για αυτήν την δραστηριότητα που συνήθως συμβαίνει λίγο πριν ξυπνήσουμε κάθε φορά. Επειδή τα όνειρα είναι σύντομα, οι σοφοί δεν θεωρούν τον ονειρικό αυτόν ύπνο ξεχωριστή κατάσταση.
Τα όνειρα υπάρχουν και στην αφύπνιση, αλλά δεν φαίνονται τόσο καθαρά λόγω της λειτουργίας (του οργάνου) της διάνοιας. Είναι όπως τα άστρα που φαίνονται τη νύχτα μα η ακτινοβολία τους χάνεται με την ανατολή του ήλιου. Εκτός από τις άλογες κινήσεις των ονείρων που επεμβαίνουν στον ξύπνο, στις σκέψεις και διαθέσεις μας, ως φευγαλέες επιθυμίες, ξαφνικές αόριστες αναμνήσεις, εικόνες ή φοβίες και παρόμοια, έχουμε και ονειροπολήσεις (αφηρημάδα!), που καλλιεργούμε μηχανικά ή θεληματικά μα ανεξέλεγκτα, για περιστατικά που έγιναν ή θα γίνουν, για δικαιώσεις, εκδικήσεις, έρωτες και παρόμοιες περιπέτειες. Και αυτά όλα ξετυλίγονται στον νου μας, στο μισοσκότεινο πεδίο της επίγνωσής μας, καθώς περπατάμε, τρώμε, εργαζόμαστε, οδηγούμε κλπ.
Γι’ αυτό η δεύτερη αυτή κατάσταση ονομάζεται ‘ονειρική αφύπνιση’. Μόνο όταν βρισκόμαστε σε κίνδυνο ή εκτελούμε μια εργασία που απαιτεί πολλή προσοχή, αυτές οι ονειρικές ενέργειες σταματούν, καθώς η προσοχή στρέφεται πλήρως προς τα έξω.
2.Υπάρχει πραγματική εγρήγορση. Αλλά προτού κοιτάξουμε αυτήν την τρίτη αυστηρά καθορισμένη κατάσταση, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ένα σοβαρό σημείο που προκύπτει από τις μελέτες της επίσημης ψυχολογίας και ψυχανάλυσης. Αυτό είναι το λεγόμενο ‘υποσυνείδητο’ ή ‘ασυνείδητο’ (subconscious).
Το ‘υποσυνείδητο’ δεν σημαίνει τίποτα, παρά την ευρύτατη χρήση του όρου. Δεν υπάρχει ‘υποσυνείδητο’ στον κοινό άνθρωπο, διότι απλούστατα δεν υπάρχει ούτε κάτι πλήρως ενσυνείδητο (ή συνειδητό).
Είναι αστείο ή παράλογο να νομίζουμε πως έχουμε μόνιμη, σταθερή κατάσταση επίγνωσης ή συνειδήσεως και πως είμαστε πλήρως ενσυνείδητα όντα, ενώ τον περισσότερο χρόνο δεν έχουμε κανέναν έλεγχο στις νοητικές μας δραστηριότητες, μας κατακλύζουν ακατάπαυστα σκέψεις και αντιφατικά συναισθήματα – και δεν έχουμε την παραμικρή αντίληψη από πού έρχονται και πού πάνε αυτά όλα!
Είναι ανοησία να μιλάμε για ‘υποσυνείδητο’, αφού δεν υπάρχει κατάσταση πλήρως ενσυνείδητη, ένα ον με μόνιμη, σταθερή βούληση και μόνιμο αμετάβλητο ‘εγώ’, αλλά μόνο διαθέσεις, επιθυμίες και συνήθειες που, μόλις μια επικρατήσει, λέει ‘εγώ’!
3.Η κατάσταση εγρήγορσης, όταν διαρκεί (και αυτό δεν γίνεται συχνά), δείχνει ένα πολύ σημαντικό φαινόμενο. Πρώτα φέρνει μια κατάσταση απόσπασης από τις πολυποίκιλες αισθηματικές καταστάσεις μας και σε αυτήν την απόσπαση, ένα στοιχείο του νου ή πέρα από τον νου, παρατηρεί όλα όσα συμβαίνουν πιο αντικειμενικά, σαν να συμβαίνουν σε άλλο πρόσωπο. Υπάρχει ασυνήθιστη διαύγεια και ησυχία και αρχίζουμε να γνωρίζουμε πολλά νέα πράγματα.
Αυτή η κατάσταση λέγεται και ‘αποταύτιση’. Οι σκέψεις, διαδοχικές διαθέσεις και διάφορα (συν)αισθήματα εξακολουθούν να εγείρονται μέσα μας, αλλά εμείς δεν ταυτιζόμαστε με αυτά τόσο εύκολα και δεν νομίζουμε πως είμαστε αυτά: είναι καταστάσεις ή κινήσεις, εικόνες ή εντυπώσεις, που παρουσιάζονται στο πεδίο της επίγνωσής μας.
Η τρίτη κατάσταση της συνειδήσεως λέγεται Αυτοσυνειδησία. Αυτή κάνει τον άνθρωπο διαφορετικό ον: ανώτερο ον, με πολύ μεγαλύτερη κατανόηση, οξυδέρκεια, συμπόνια και συνείδηση. Ο άνθρωπος γνωρίζει σχεδόν τα πάντα για τον εαυτό του.
Στην επόμενη, τέταρτη κατάσταση (λέγεται turīya στη Βεδική Παράδοση) o άνθρωπος γνωρίζει πλήρως και είναι όντως ο Εαυτός του. Όπως εμείς διαφέρουμε από έναν πίθηκο, έτσι διαφέρει και εκείνος από εμάς.
Υπάρχουν πολλές περιγραφές σε πολλές παραδόσεις. Εδώ παίρνω δυο στροφές από τον πρόλογο του Ζαρατούστρα του Νίτσε:
Σας διδάσκω τον υπεράνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρέπει να ξεπεραστεί. Τι κάνετε εσείς για να τον ξεπεράσετε;…
Τι είναι ο πίθηκος για τον άνθρωπο; Περίγελος ή οδυνηρή καταισχύνη. Το ίδιο ακριβώς θα είναι και ο άνθρωπος για τον υπεράνθρωπο…..
Θέλω να διδάξω στον άνθρωπο το νόημα της ύπαρξής του, που είναι ο υπεράνθρωπος, ο κεραυνός του σκοτεινού σύννεφου [που είναι ο] άνθρωπος.
Αυτό που χαρακτηρίζει την Αντικειμενική Συνείδηση του ‘υπερανθρώπου’ δεν είναι ο αμοραλισμός κι ελευθεριότης που εξέφρασαν οι Ναζίδες του Χίτλερ (διαστρέφοντας την ιδέα του Νίτσε) και οι διάφοροι ακόλουθοί τους ή χίπηδες και άλλοι ψευτοεσωτεριστές: είναι η μεγάλη αγάπη και συμπόνια για όλους τους ανθρώπους και γνώση για ότι χρειάζεται να γίνει.
