Εξετάσαμε στα 129. Ψυχολογία: Βάσανα και οδύνη και 130. Ψυχολογία: Βάσανα και οδύνη (2) τις συμπαντικές αρχές που διέπουν τη δράση και συμπεριφορά των ανθρώπων και προκαλούν συμφορές, δυστυχία και βάσανα. Πάντα οι αιτίες φαίνονται να είναι σε εξωτερικές συνθήκες μα πάντα, με λίγο πιο προσεκτική εξέταση, οι αιτίες βρίσκονται στον ψυχισμό μας, σε νοοτροπίες, εδραιωμένες αντιλήψεις, διεκδικήσεις, κίνητρα, φιλοδοξίες – που φυσικά εκδηλώνονται σε πράξεις και συμπεριφορές, καλές και κακές. Οι καλές είναι για το καλό των άλλων και της κοινωνίας, οι κακές είναι για «μένα» και τον στενό προσωπικό μου κύκλο.
Υπάρχουν όμως και άλλες απόψεις – που ίσως βοηθήσουν την κατανόηση και την αλλαγή σε νοοτροπία και συμπεριφορά, αν τις παρατηρήσουμε. Συχνά ο φόβος φαίνεται να είναι υπαίτιος για πόνο και δυστυχία. Πράγματι, αν ξεφλουδίσουμε μια κατάσταση οδύνης, θα δούμε λίγο βαθύτερα να παραφυλάει κάποια φοβία. Μα ο φόβος είναι προϊόν άγνοιας και συνοδεύει μάλλον παρά προκαλεί πόνο και δυστυχία.
Πολλοί, είναι γεγονός, περνούν όλη την ενήλικη ζωή τους σε φόβο, συχνά χωρίς να ξέρουν τι και γιατί φοβούνται. Τρεις είναι οι μεγάλες κατηγορίες φόβου. α) Ο φόβος να μην πονέσουμε λόγω κάποιας σωματικής βλάβης ή απώλειας ή αδιέξοδου. β) Ο φόβος να μην εκτεθούμε λόγω δημοσιοποίησης κάποιας παλαιάς αμαρτίας ή παράβασης ή καλά κρυμμένης αδυναμίας. γ) Ο φόβος του θανάτου και του συγγενούς του άγνωστου μέλλοντος, που συνήθως εμφανίζεται απροσδόκητα.
Αλλά ο φόβος, παρότι εγείρεται συχνά και ξαφνικά (ή είναι πιο μόνιμη κατάσταση) δεν είναι φυσιολογικό συναίσθημα, όσο βαθιά και αν ριζώνει. Μια από τις βασικές αιτίες ύπαρξής του είναι η δική μας προσδοκία ή απαίτηση να αλλάξει η πραγματικότητα γύρω μας για να γίνουν τα πράγματα ευεργετικά ή έστω βολικά για μας: για να μην υπάρχει ο κίνδυνος ή η απειλή που αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο (ο φόβος πόνου, έκθεσης, θανάτου ή αγνώστου).
Έχεις αρρωστήσει βαριά και νομίζεις πως δεν θα έπρεπε να σου τύχει: δεν είναι δίκαιο και η δημιουργία θα έπρεπε να μην έχει αρρώστια και πόνο.
Ή έχεις γεράσει και νομίζεις πως θα έπρεπε να σε φροντίζουν τα παιδιά σου (ή άλλοι κοντινοί) ή το κράτος. Δεν αποδέχεσαι αυτήν την ανημποριά.
Ουσιαστικά δεν γνωρίζουμε τους φυσικούς νόμους και αρνιόμαστε να τους αποδεχτούμε. Κάπου στο μυαλό μας θέλουμε το σύμπαν να λειτουργεί διαφορετικά από όπως εμείς το βλέπουμε (που δεν είναι το σύνολο κι έτσι δεν είναι ορθή η δική μας αντίληψη) και νομίζουμε πως εμείς θα φτιάχναμε κάτι πολύ καλύτερο!
Πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός πως το σύμπαν είναι αυτό που είναι, η κοινωνία είναι αυτή που είναι και πως μόνο εγώ είμαι υπαίτιος, είμαι η έσχατη αιτία για όλα όσα μου συμβαίνουν. Η πρωταιτία είναι η δική μου θέληση που εκδηλώνεται οριστικά με την υλοποίηση των δικών μου επιθυμιών (ή τη μη υλοποίηση τους).
Αλλά δεν αποδεχόμαστε αυτήν την Αρχή διότι η γενική θέασή μας είναι περιορισμένη και όσον αφορά τον ψυχισμό μας και όσον αφορά τον κόσμο όπου ζούμε.
Δεν γνωρίζουμε τον πραγματικό εαυτό μας, πέρα από το συνηθισμένο, κουραστικό «εγώ» μας που θέλει, ξέρει καλύτερα, αγωνίζεται, σχεδιάζει, ελπίζει, χαίρεται με τις επιτυχίες του και θλίβεται με τις αποτυχίες του – και δεν ησυχάζει! Δεν γνωρίζουμε τη φύση και λειτουργία τους νου μας.
Όσο για τον κόσμο – γνωρίζουμε σχετικά καλά μόνο το άμεσο υλικό περιβάλλον μας και παρότι βλέπουμε πως το ρυπαίνουμε κι έτσι βλάπτουμε τον εαυτό μας, δεν σταματάμε την ολέθρια δράση μας. Δεν φταίει κανένας άλλος. Μα ούτως ή άλλως, δεν έχουμε κατανοήσει τα λεπτότερα και βαθύτερα επίπεδά του. Έτσι βλέπουμε ένα δύσκολο και εχθρικό σύμπαν που νομίζουμε πως μπορούμε και πρέπει να ελέγχουμε!
Από αυτήν τη στάση και προσέγγιση προκύπτει πόνος και δυστυχία.
