Στη Δυτική Παράδοση το μεγάλο αφήγημα είναι το προπατορικό αμάρτημα που μας κυνηγά χιλιετίες τώρα (και ας μην το ξέραμε) και η παρέμβαση του Σωτήρα Ιησού Χριστού που πήρε μυστηριωδώς και θαυματουργά πάνω του το βάρος της αμαρτίας. Μερικοί τα θεωρούν και τα δυο σαχλαμάρες αφού δεν υπάρχει καμιά ιστορική αλήθεια για τους πρωτόπλαστους και για το δεύτερο δεν βλέπουμε, λένε, καμιά βελτίωση στη συμπεριφορά των ανθρώπων.
Σήμερα δεν θα ασχοληθώ με αυτό το πάντα επίκαιρο (φιλοσοφικό ίσως) θέμα. Θα παρουσιάσω τη Βεδική παραδοσιακή θεώρηση, που, ομολογώ, βρίσκω πιο πιστευτή και ικανοποιητική.
Όλη η δυστυχία μας οφείλεται σε μια βασική, αναπόδραστη αρχή που δεν ξέρουμε πολύ καλά – την άγνοια. Αρχίζουμε με αυτήν.
Η άγνοια είναι το παρτέρι από όπου ξεπηδούν τέσσερις άλλες σαρωτικές δυσχέρειες: ξεχωριστή ύπαρξη, προσκόλληση, απέχθεια ή απόρριψη κι εμμονή με την εγκόσμια ζωή ατελεύτητη.
Αναλύουμε αυτή τη συνολική κατάσταση και βλέπουμε εσωτερικούς κρίκους που συνιστούν την αλυσίδα αιχμαλωσίας στη δυστυχία.
1. Άγνοια της αληθινής μας ανθρώπινης φύσης. Είναι οικουμενική και από αυτή την άγνοια (θεληματική) που επιφέρει μια έντονη λησμονιά ξεκινούν όλα τα σωρευτικά λάθη μας σε κάθε άποψη της ζωής.
2. Ταύτιση με το σώμα – και με άλλα πράγματα, ακόμα και με το παιδί, τον/την σύζυγο, το σπίτι και το αμάξι μας! Αν πάθουν κάτι, πονούμε σαν να έχουμε πάθει κάτι εμείς στον εαυτό μας! Είναι ο χαρακτήρας μας, η προσωπικότητά μας με πολλές μάσκες, πολλά πρόσωπα.
3. Προσκόλληση που είναι η έντονη ταύτιση και μεγάλη πλάνη. Αυτή, όταν προσβάλλεται, δημιουργεί τον βασικό πόνο. Είναι ουσιαστικά εγωισμός.
4. Παράλληλα δημιουργείται η απέχθεια ή απόρριψη και αποφυγή άλλων ανεπιθύμητων, μη ελκυστικών για την προσκόλληση φαινομένων.
5. Νοοτροπία με παλιές και νέες αντιλήψεις σχετικά με το πως τα πάντα σχετίζονται με τον εαυτό μας (και τις ιδιότητες της αλαζονείας, απληστίας κλπ. και τα διάφορα συναισθήματα χαράς, θλίψης, φθόνου κλπ.).
6. Κάρμα ή δράση, αποτέλεσμα της νοοτροπίας, των αξιών και των επιθυμιών μας – το πλέγμα που συνιστά τον χαρακτήρα μας.
7. Το κίνητρο, η ποιότητα της δράσης μας αφήνει ένα κατάλοιπο ενέργειας στον νου που αποθηκεύεται στο ψυχικό φορτίο μας για την επόμενη ενσωμάτωση. Αυτές οι ενέργειες τροποποιούν το πλέγμα που είναι η νοοτροπία και ιδιοσυγκρασία μας καθώς και το ψυχικό φορτίο.
8. Αυτά όλα σχηματίζουν την επίκτητη, δεύτερη, φύση μας, το σώμα των χαρακτηριστικών, επιθυμιών και συνηθειών μας. Στη Βεδική Παράδοση λέγεται σανσκάρας. Αυτή η επίκτητη δεύτερη φύση είναι η “ψυχή” που μετενσωματώνεται. Περιέχει και την αληθινή φύση που αγνοούμε θεληματικά και την επίκτητη με όλες τις άπειρες τάσεις και ιδιότητές μας.
9. Ο τρόπος της ζωής μας με την ευχαρίστηση και τη δυστυχία (duḥkha), που είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό, ο οποίος μας κρατά αιχμαλώτους στη μεγάλη λησμονιά του σανσάρα, δηλαδή της αέναης ανακύκλησης από τη μια στην άλλη ενσωμάτωση.
Πώς σπάει αυτή η αλυσίδα;
Ο άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, παιδί ή γέρος, ελκύεται βαθμιαία από καλή συντροφιά. Διαβάζει ένα καλό βιβλίο που τον κατευθύνει στην καλοσύνη, εντιμότητα, ευστάθεια, υπευθυνότητα και παρόμοια. Ή ακούει ένα ωραίο κομμάτι μουσικής που τον εμπνέει προς ησυχία και υπηρεσία. Ή συναντά κάποιο πρόσωπο που φαίνεται να γνωρίζει πολύ περισσότερα από όσα λέει μα δεν τα φανερώνει εύκολα ή πιεστικά.
Βαθμιαία σχηματίζεται στον νου του ένας παλμός, μια επιθυμία για κάτι άλλο, ανώτερο και λεπτότερο που έχει ξεχάσει.
Κι έτσι αρχίζει η αναζήτηση και το λιμάρισμα της αλυσίδας.
