1. Σήμερα ας κοιτάξουμε λίγους συνεχόμενους στίχους που αποτελούν ενιαίο τμήμα σ’ ένα μεγαλύτερο ποίημα – έξω από τις δυνατότητές μας να το εξετάσουμε στον διαθέσιμο χώρο εδώ.
Αγάπη, απριλιανή μου αναρχία
με τα πρώτα ηλιόφωτα στα μάτια σαν τυφλή
τυφλώνεις ώσπου να συνηθίσουν όλοι
πάλι μια παιδικότητα με χείλια Δελφικά
σκορπώντας το άγριο λεξιλόγιο των λουλουδιών
γαρίφαλα, ζουμπούλια και τόσα φιλιά σαστισμένα
ν΄ανακαλύπτουν τη λιακάδα και το μέλλον
κι οι άνθρωποι να γίνονται όλοι ξαφνικά
εκατομμυριούχοι από φως κι από χαρά
ενώ οι κορυδαλλοί σκαρφαλώνουν τον άνεμο σκαλί
σκαλί κελαηδιστού γαλάζιου που ένας θεός ξέρει.
Θα συνιστούσα και δεύτερη ανάγνωση, πιο προσεκτική.
2. Στην αρχή φαίνεται ίσως ακατάληπτο, ίσως ανόητο.
Τους δύο τελευταίους στίχους τους κοιτάξαμε αναλυτικά στο πρώτο περί Ποίησης άρθρο μας. Θα δούμε αν και πως ταιριάζουν εδώ.
Η πρώτη εντύπωση είναι ανοιξιάτικη και απριλιάτικη. Με τον Απρίλη παραπέμπει στον στίχο του Σολωμού Έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη εντάσσοντας το στην παράδοση μας. Η “απριλιανή αναρχία” παραπέμπει στην απριλιανή δικτατορία του 1965. Αλλά εδώ είναι το αντίθετο. Ο ποιητής σχετίζει την αγάπη (εδώ προσωποποιημένη) με την άνοιξη και τη (φαινομενική) αναρχία της Άνοιξης καθώς λιώνουν χιόνια, έχουμε μπόρες, ξεπετιούνται άφθονα λουλούδια και φρούτα – μαζί και ζιζάνια. Επιπλέον, η αγάπη, ο έρωτας, φέρνει αναρχία και στη λογική σκέψη.
Η αγάπη μοιάζει να είναι τυφλή από τα νέα εντονότερα ηλιόφωτα (ως προσωποποίηση) κι έτσι «χτυπά» στην τύχη, συνήθως μη διαλέγοντας λογικά, με υπολογισμούς, ποιος/ποια ερωτεύεται ποιαν/ποιον! Και όταν κάποιος/κάποια ερωτεύεται, τυφλώνεται και δεν βλέπει παρά μόνο το αντικείμενο του έρωτα.
Αλλά υπάρχει κι άλλη άποψη. Αυτή η κατάσταση τύφλωσης επικρατεί για όλους μόνον εφόσον δεν έχουν συνηθίσει “μια παιδικότητα με χείλια Δελφικά” (προσωποποίηση, πάλι). Η αναφορά στους Δελφούς θυμίζει και Απόλλωνα, θεό του ήλιου και της φώτισης, και Πυθία στο μαντείο. Η αγάπη έχει και το παιδικό στοιχείο που εκφράζεται σε αθωότητα και τρυφερότητα. Αλλά έχει χείλη Δελφικά (μεταφορά), δηλαδή τα χείλη της Πυθίας, που δίνει χρησμούς. Όμως ο στίχος παραπέμπει και στα λόγια του Ιησού “για να εισέλθουμε στη Βασιλεία, πρέπει να γίνουμε σαν μικρά παιδιά” (Ματθαίου 18.3 κλπ) και στο ότι αυτά γνωρίζουν τα μυστήρια της γης και του ουρανού (Λουκά 10.21 κλπ, αλλά και Ψαλμός 8.2). Η Αγάπη, δηλαδη, είναι επίσης δύναμη αθωότητας και γνώσης που οδηγεί στη Βασιλεία. Το “πάλι” υπονοεί πως κάποτε όλοι, ως μικρά παιδιά, βρισκόμασταν σε αυτή την κατάσταση, της Βασιλείας.
3. Η Αγάπη σκορπά το “άγριο λεξιλόγιο των λουλουδιών” ως Άνοιξη (η Primavera στον πίνακα του Boticelli) αλλά και ως παιδάκι, (που σκορπά λόγια τα οποία συχνά είναι άγρια, ακατάληπτα). Τα πρώτα δείγματα της Άνοιξης είναι αγριολούλουδα – ανεμώνες, ξινήθρες κλπ – μετά τα γαρίφαλα, τριαντάφυλλα κλπ στους κήπους. Πολλά λουλούδια μοιάζουν με γράμματα χρωματιστά αλλά συμβολίζουν επίσης ακόμα και σήμερα πολλές ιδιότητες όπως: ζουμπούλια = Υάκινθος (πάλι ο Απόλλων)˙ κόκκινο τριαντάφυλλο = έρωτας• παπαρούνα = αίμα του Χριστού• δεντρολίβανο = θύμηση• κρίνος = αγιότητα• κλπ.
Τα “σαστισμένα φιλιά” είναι είδος μεταφοράς που λέγεται συνεκδοχή όπου ένα μέρος λειτουργεί στη θέση του συνόλου., Δεν είναι τα φιλιά που είναι σαστισμένα αλλά οι άνθρωποι καθώς νιώθουν να γεμίζουν με αγάπη/έρωτα.
Η λιακάδα είναι συνηθέστατο φαινόμενο ακόμα και σε πολλές χειμωνιάτικες μέρες. Αλλά πόσοι από μας νιώθουν την ευλογία της πράγματι, σε σχέση με βορεινούς λαούς που βρίσκονται τόσο συχνά σε ομίχλη, κρύο και βροχή κι έτσι αναγνωρίζουν με ευγνωμοσύνη την αξία της;
Πάλι, δεν είναι τα φιλιά που ανακαλύπτουν τη λιακάδα και το χαρωπό μέλλον αλλά οι άνθρωποι που, ξαναγυρίζοντας στην παιδική κατάσταση, τώρα γνωρίζουν καλύτερα και λειτουργούν με νέες αξίες.
Πόσοι από μας νιώθουν “εκατομμυριούχοι από φως κι από χαρά”;
Ο ποιητής υπαινίσσεται πως με την αγάπη δεν νιώθεις στέρηση και οι αξίες σου γενικότερα αλλάζουν. Αυτό το γνωρίζει κάθε άνθρωπος που έχει αγαπήσει. Η γνώση αυτή έρχεται “ξαφνικά” όταν π.χ ερωτεύεσαι ή ξαναβρίσκεις την απλή σοφία της παιδικότητας.
Η ομοιοκαταληξία δένει τους δυο στίχους ιδιαίτερα.
4. Οι δύο τελευταίοι στίχοι φεύγουν από τη γη κι ανεβάζουν στον ουρανό (τον υποδείχνει το «γαλάζιο» – μετωνυμία) με τα κελαηδιστά πουλιά και τις μουσικές σφαίρες. Εδώ είναι και η ουράνια κλίμακα (σκαλί/σκαλί) που εμείς συνήθως δεν ξέρουμε και μόνο “ένας Θεός ξέρει” αφού είναι το βασίλειό Του. Αλλά υπάρχει και χιούμορ με την υπόνοια πως ίσως κι ο Θεός να μην ξέρει.
Η κλίμακα και ο Θεός δείχνουν πως η αναρχία είναι μόνο φαινομενική καθώς υπάρχει τάξη – με την κλίμακα και την παρουσία του Κυρίου. Έτσι και όλα τα παράλογα του έρωτα δεν είναι τέτοια αλλά εντάσσονται μέσα σ’ένα μεγαλύτερο σχέδιο…
5. Είναι ευχάριστο κομμάτι, χαρμόσυνο, λουλουδάτο, λυρικό. Μα έχει πολλή στόχαση επίσης καθώς κάθε γραμμή έχει αναφορά στην Ελληνική Παράδοση – στην κλασική αρχαιότητα (Δελφοί: Πυθία, αλλά και Απόλλων – ήλιος), τον Χριστιανισμό (παιδιά, Θεός) και σύγχρονες συνθήκες όπως η Απριλιανή δικτατορία και τα οικονομικά.
Βέβαια αν δεν έχεις τις αντίστοιχες απαιτούμενες γνώσεις, πολλά νοήματα δεν θα γίνουν αντιληπτά.
Υπάρχουν αντιθέσεις ή απροσδόκητες φράσεις όπως η αναρχία, η τύφλωση, το άγριο λεξιλόγιο, τα σαστισμένα φιλιά, οι εκατομμυριούχοι από φως, το κελαηδιστό γαλάζιο. Αυτές αφυπνίζουν το νου.
Επιπλέον, παντού υπάρχει Αντικειμενική Αντιστοιχία και καθόλου προσποίηση. Ο ποιητής μοιάζει να απολαμβάνει την Άνοιξη και τη ζωή. Η αγάπη μοιάζει αρχικά να είναι έκφραση της Άνοιξης αλλά η Αγάπη έχει τη δική της άνοιξη, εξωτερική μα κι εσωτερική….
Και τώρα μια ακόμη ανάγνωση….
(Άγνωστος ποιητής, Ν. Καζάνας: Σώμα της Άνοιξης Αθήνα 1990, σ32)
