Ούτε η Ιστορία σταματά ούτε η Κριτική. Διότι και οι άνθρωποι δεν σταματούν να γράφουν τα ποιητικά ή στιχουργικά κείμενά τους. Μετά τους συμβολιστές και την ολοκλήρωση της δεκαετίας 1930 (η γενιά του 30), ήρθε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και, μετά, η μεταπολεμική και νεότερη ποίηση.
1. Έχουμε στη συνέχεια την 1η μεταπολεμική γενιά (ποιητές που γεννήθηκαν κυρίως στη δεκαετία 1920) με κύρια χαρακτηριστικά την πίστη σε ορισμένες παραδοσιακές ηθικές αρχές και κοινωνικές ή πολιτικές αξίες κι ένα όραμα για έναν πολιτικο-οικονομικά καλύτερο κόσμο Δεν πρόκειται για κάτι ρομαντικά εξιδανικευμένο διότι γνώρισαν τις κακουχίες του πολέμου, τη φθορά και τη διαφθορά.
Η 2η γενιά έχει εμπειρίες καθορισμένες κυρίως από τον Εμφύλιο (1946-1949) και τη μετεμφυλιακή δεκαετία 1950-1960, και αποτελείται, σύμφωνα με πλείστους ιστορικούς, από ποιητές που γεννήθηκαν στη δεκαετία 1930. Κάτι θυμούνται από την Κατοχή και τον πόλεμο, μα ζουν στο νέο πολιτικό κλίμα του Ψυχρού Πολέμου, των διώξεων, εξοριών κι εκτελέσεων, μα και της προσπάθειας η χώρα να μεταβεί σε μια ευνομούμενη, Βασιλευόμενη Δημοκρατία (όχι πολύ πειστικά) και να αναπτυχθεί οικονομικά. Ονομάστηκαν «ποιητές της χαμένης γενιάς»! Υπήρξε ταυτόχρονα και μια απομυθοποίηση και μια νέα μυθοπλασία.
Η 3η λέγεται συνήθως «γενιά του 70, γενιά της αμφισβήτησης» και αποτελείται, κατά μερικούς, από ποιητές γεννημένους στη δεκαετία 1940. Η αμφισβήτηση δεν ήταν κάτι καινούριο. Ο αντικομφορμισμός και το «αντισυστημικό» (που θεωρείται σύγχρονο!) είναι μια παμπάλαιη τάση των ανθρώπων. Εδώ τώρα εκφράστηκε (και ούτε για πρώτη φορά!) προς το υπάρχον πολιτικό και οικονομικό καθεστώς μα και προς την ποιητική παράδοση και τους εκφραστικούς της τρόπους. Υπάρχει τώρα εριστικότητα έκφρασης που εκδηλώνει οργή, ειρωνεία και σαρκασμό, ανατρέποντας τα ιερά και όσια με ωμή ρεαλιστική γλώσσα.
2. Αυτές είναι απλουστεύσεις και κατηγοριοποιήσεις. Υπάρχουν κι άλλες τάσεις ακόμα και σε έναν και ίδιο ποιητή – ρεαλισμός και αντικομφορμισμός μα και λυρισμός και ρομαντισμός.
Οι ποιητικές γενιές του Παλαμά και αυτές που ακολούθησαν στις πρώτες τρεις δεκαετίες του 20ου αιώνα δεν ήταν ελεύθερες από τις αδυναμίες του ρομαντισμού και παρνασσισμού – ρηχότητα συναισθήματος, πλατειασμός και μεγαλοστομίες (με βροχές και κλάματα και θλίψη).
Υπήρξε όμως και η ποίηση του Καβάφη, με την προζαϊκή της ποιότητα, που άργησε να αναγνωριστεί και να επηρεάσει τους νεότερους ποιητές. Μια άλλη τάση ήταν στη νεορομαντική ή νεοσυμβολική σχολή, και μετά στη γενιά του 30, η υπαρξιακή ποίηση με πρώτο δείγμα τον Γ. Σαραντάρη. Υπήρξε και η τάση του σουρεαλισμού (ή υπερρεαλισμού) που τον εκπροσώπησαν ο Ελύτης (μερικώς), ο Ανδρέας Εμπειρίκος και ο Ν. Εγγονόπουλος – και πολλοί άλλοι λιγότερο γνωστοί.
Αυτοί όλοι έχουν εξεταστεί αρκετά σε προηγούμενα άρθρα.
3. Στο επόμενο θα κοιτάξω πάλι την «ερμηνευτική προσέγγιση» του Τάκη Καρβέλη καθώς εφαρμόζεται σε ένα ποίημα του Μανώλη Αναγνωστάκη – Αυτοί δεν είναι δρόμοι (σ 173-177).
